اهمیت فعالیت سندیکائی در کارخانه
 | این مقاله در حال تایپ است. اگر می‌خواهید این مقاله را تایپ یا ویرایش کنید، لطفاً دست نگه دارید تا این پیغام حذف شود. |
کنفدراسیون دموکراتیک کار در فرانسه
مقاله زیر بر اساس یکی از انتشارات کنفدراسیون کار فرانسه (CFDT) تهیه شده است. این کنفدراسیون یکی از نیرومندترین اتحادیه های کارگری اروپا و پس از کنفدراسیون عمومی کار (CGT) بزرگ ترین اتحادیه کارگری فرانسه است. در این مقاله بحث از ضرورت سازماندهی سندیکائی در کارگاه ها و کارخانه هاست. سخن این است که کارگران عضو هر سندیکا ضروری است که درمحل کار خود در کارخانه، کارگاه نیز تشکل داشته باشند و مانند سازمان های سیاسی، برای اعضای خود «حوزه های سندیکایی» در هر کارخانه تشکیل دهند تا بتوانند مبارزات کارگران را در محل کار آن ها سازماندهی و رهبری کنند.
ک.ج.
مقدمه
می باید همه ابعاد فعالیت سندیکائی در کارخانه تجلی یابد. در هر کارگاه یا کارخانه کارگران در موقعیت های متعددی متوجه این واقعیت می شوند که برای ایجاد رابطه بین نیروهای خود در جهت واداشتن کارفرما به رسیدگی و قبول مطالبات شان، نیاز به تشکل دارند.
دو نمونه از این نوع موقعیت ها را در نظر بگیریم: در کارگاه های کوچک و متوسط اغلب اتفاق می افتد مدیریت جدیدی روی کار آید که با مدیریت پیشین تفاوت های بسیار دارد. این مدیریت تازه زیر بار بحث و مذاکره با کارگران نمی روز و تنها هدفش «عقلانی» کردن کار است، یا می خواهد عهده‌ئی از کارگران را به طور دست جمعی اخراج کند. یا مثلا مورد دیگری را در نظر بگیریم: حادثه‌ئی در کارخانه رخ می دهد که پیش ار آن نیز اتفاق افتاده و ناشی از بدی شرائط کار است که دیگر به هیچ وجه قابل تحمل نیست یا مدیریت جدید آهنگ و سرعت کار را بالا می برد. در مقابل چنین مسائلی از خود می پرسیم: «چگونه از خود دفاع کنیم؟ چگونه می توان از این نوع پیشامدها جلوگیری کرد؟» - در این باره بحث می کنیم و نتیجه می گیریم تشکل مان امری ضروری است و باید از امکانات موجود برای یک عمل مؤثر استفاده کنیم.
این را می دانیم یا به سرعت فرا می گیریم که قانون به کارگران حق استفاده از بعضی امکانات، از قبیل انتخاب نمایندگان کارکنان یا «کمیته کارخانه» را داده است. با این حال سؤالات متعددی به وجود می آید: چطور خودمان را متشکل کنیم، از کجا شروع کنیم، مؤثرترین وسیله کدام است؟... در بدو امر احساس می شود که این چیزها واقعا مسائل پیچیده‌ئی است و نقش مربوط به هر یک از این حقوق و چگونگی مربوط شدن آن ها به یکدیگر، چندان قابل تشخیص نیست. تماس گرفتن با سندیکا به ما می آموزد که باید کار را با تشکیل یک «حوزه سندیکائی کارخانه» شروع کنیم. از خود می پرسیم: «حوزه سندیکائی از چه تشکیل می شود و چه روابطی میان آن ها و نهادهائی مثل «نمایندگان کارکنان» و «کمیته های کارخانه» می تواند وجود داشته باشد؟
سعی می کنیم به این مسائل جواب دهیم:
حوزه سندیکائی در کارخانه
حوزه سندیکایی یعنی تشکل همه اعضای یک سندیکا در درون یک مؤسسه، رسته، حرفه، و غیره... بدین ترتیب، برطبق یک قاعده عمومی، در هر مؤسسه تنها یک حوزه سندیکائی می‌تواند وجود داشته‌باشد.
این مفهوم از سندیکالیسم توده‌ئی، و واحد دارای این نتیجه ثانوی است که درِ سندیکا به روی همه کارگران با هر عقیده سیاسی، فلسفی، با هر ملیت، سن، و جنس، باز است.
تعداد لازم برای عضویت در یک واحد سندیکائی رقم خاصی نیست. در اینجا، تنهاتضمین برای به‌وجود آوردن کارِ دسته‌جمعی موردنظر است.
مسائل مشخص کارگران باید مدّنظر باشد
حوزه سندیکائی با داشتن چنین ساختی و به‌مدد رهنمودهای سندیکائی به‌یاری ما می‌آید. یه حوزه سندیکائی باید پیش از هر چیز ابزار مبارزه دسته‌جمعیِ کارگران باشد.
در کارخانه، یعنی سلّول پایه‌ئیِ جامعه سرمایه‌داری، کارگران همه رسته‌ها با سیاست یکدست و استثمارگرانه کارفرما روبه‌رو می‌شوند. در کارخانه است که کارگران گوناگون، در مدت زمانی کوتاه وسیعاً متشکل می‌شوند. لذا در کارخانه است که کارگران به‌کسب آگاهی نسبت به‌‌منافع مشترک خود موفق می‌شوند و درمی‌یابند که این منافع با منافع کارفرما در تضاد است. در کارخانه است که کارگران می‌آموزند باید به‌جدائی‌ها و گروه‌بندی‌ها خاتمه دهند و در جهت ارضای مطالبات فوری یا درازمدتت خود دست به‌عمل جمعی بزنند.
نخستین هدف فعالیت سندیکائی دفاع مشخص از کارگران در برابرِ بهره‌کشی کارفرمایان است. سندیکا به‌خاطر جهت‌گیری، مواضع، خط مشی، و پراتیک مبارزه طبقاتیش، عنصری مهم از جنبش سوسیالیستی است. سندیکا می‌کوشد با توجه به‌مسائل مشخص کارگران مطالبات کارگری را با چشم‌اندازهای سوسیالیستی ربط دهد. این چشم‌اندازها به‌شکل اهداف ملموس روزانه بیان می‌شود و می‌باید در اقدامات فعالیت‌های توده‌های کارگری کاملاً محسوس باشد. آگاهی طبقاتی در کارخانه ریشه می‌گیرد. و در آنجاست که بهره‌کشی و مردود شناختن آن از طرف کارگر مطرح می‌شود. سندیکالیسم با گسترش عمل مبارزاتی در درون و بیرون کارخانه است که همه ابعاد خود را نشان می‌دهد.
حوزه سندیکائی یک دست‌آورد جنبش سندیکائی
شناسائی قانونی حوزه سندیکائی کارخانه، و از آن جا، شناسائی حق سازماندهی کارگران، خود یک دست‌آورد بزرگ است. ده‌ها سال مبارزه لازم بود تا این پیروزی به‌دست آید. حق ایجاد حوزه سندیکایی در کارخانه‌های کوچک باید بسط داده‌شود. گرد آوردن اعضا، جمع‌آوری حق عضویت، پخش مطبوعات سندیکائی و غیره، که در خارج از ساعات کار درون کارخانه مجاز است باید به‌تمام ساعات بسط داده شود. این حق بایستی به‌دست آید تا «همه کارگران» بتوانند در همه مکان‌ها و نیز در طول تمام ساعات به‌بحث پیرامون مسائل خویش بپردازند.
همه حقوق سندیکائی از راه مبارزه به‌دست آمده است. ابتکار عمل با قانون و قانون گزاران نبوده است. در واقع قانون جز حقانیت بخشیدن و عمومیت دادن به‌حقوقی که ابتدا توسط کارگران و سازمان‌های سندیکائی آن‌ها کسب شده است کاری انجام نم‌دهد. حق هم‌‌‌آهنگ سازی و متشکل کردن کارگران به قیمت سال‌ها مبارزات سخت و اغلب تا سر حد مرگ، به‌دست آمده است.
تازه، همین حقوقی هم که در سطح جامعه برای کارگران به‌رسمیت شناخته شده است اکنون یعنی پس از ده‌ها سال در خود کارخانه‌ها رعایت نمی‌شود. از اینجاست که می‌شود درک کارفرما را از موضوع دموکراسی فهمید. او از این حقوق حرف می‌زند، اما به‌محض ورود به‌کارخانه همه این‌ها از یاد او می‌رود. تمام طرح‌ها و پیشنهادهای قانونی که در جهت شناسائی واقعیت سندیکا در کارخانه بوده است با مخالفت قاطعانه کارفرمایان و متحدان آن‌ها روبه‌رو شده. بورژوازی چنین می‌گوید: «حقوق سندیکائی وجود خارجی ندارد. البته کارگران حق عضویت در سندیکا را دارند؛ اما این‌ها دو مطلب متفاوتند!»- کارخانه نمی‌تواند وجود چیزی بیگانه -یعنی سندیکا را- درخود بپذیرد و آن را تحمل کند!
چگونه می‌توان گفت چه مقدار وقت و مبارزه صرف به‌رسمیت شناساندن یک سندیکا در کارگاه شده است؟ برعکس سندیکا، نهادهائی مثل «کمیته کارخانه» و «نمایندگان کارکنان» خیلی بیش‌تر در کارخانه پذیرفته شدند. پرسیدنی است با این که‌نمایندگان «کمیته‌کارخانه» یا نمایندگان کارکنان‌آن اغلب از فعلان سندیکائی هستند، نگرانی کارفرمایان از پذیرش «حوزه سندیکايی» از چه ناشی می‌شود؟
کارفرمایان همه جا مدت‌های طولانی از پذیرفتن حوزه‌های سندیکائیِ درون کارخانه سرباز زده‌اند زیرا در واقع با این کار قدرت ایشان مورد سؤال قرار می‌گیرد.
محدودیت‌های نهادهای «نمایندگی کارگران در کارخانه»
ظاهراً نهادهای نمایندگی کارکنان یا کمیته کارخانه باید پاسخگوی مسائل کارگران هر کارخانه باشد. این نهادها باید قاعدتاً یکدیگر را کامل کنند و طرح مسائل فردی و جمعی کارگران را آسان‌تر سازند. افزون بر این، این نهادها انتخابی هستند و از طریق انتخابات به‌اصطلاح دموکراتیک به‌وجود می‌آیند. اما در واقع با پس زدن ظواهر امر است که اصل مطلب آشکار می‌شود.
این نهادها در چه اوضاع و احوالی زاده می‌شوند؟ در اوضاع و احوالی که توازن قوا به‌سود کارگران است. این نهادها با میل کارفرمایان به‌وجودنیامده‌اند. این‌ها همه حاصل پیرزوی کارگران در مبارزه علیه کارفرمایان بوده‌اند. اما در عین حال این نوع نهادها منعکس کننده کامل خواست‌های جنبش کارگری نیستند زیرا کمیته‌های کارخانه برآیندی است از مصالحه بین سازمان‌های کارگری، کارفرمایان، و دولت. این مصالحه بر عملکرد کارگران تاثیر می‌گذارد. هرگاه کارگران در زمینه‌های دشوار مجبور به‌عقب‌نشینی می‌شوند، کارفرمایان و دولت می‌کوشند موقعیت‌های کسب شده را‌به‌سود خود خنثی کنند. شناسائی برخی از حقوق کارگران در حوزه‌های مشخص و محدود از‌سوی کارفرمایان همیشه با کوشش در جهت تبدیل نمایندگان کارگران به «همدست» همراه است. اگر این نمایندگان با حفظ پیوند نزدیک‌شان با کارگران از دسترسی کارفرمایان دور بمانند، کارفرمایان با وسائل مختلف از قبیل تفسیر خشک و سختگیرانه قانون و اعمال شیوه‌های اختناقی و زهر و چشم‌گیری، در جهت تضعیف عمل آن‌ها قدم برمی‌دارند.
حقوقی که از آن صحبت می‌کنیم و قوانین و مصوباتی که آن‌ها را تضمین می‌کند، حتی اگر در نتیجه فعالیت سندیکاها به‌وجود آمده باشند هم، باز خصلت مصالحه‌ئی خود را حفظ می‌کند.
«کمیته‌های کارخانه» خیلی سریع به‌سازمان‌های همکاری اقتصادی بین کارگران و مدیریت بدل می‌شوند. همه چیز این کمیته‌ها - ترکیب، عملکرد، و ماهیت آن‌ها به‌نحوی ترتیب یافته است که انتظام کارگران به‌دست کارفرمارا تسهیل می‌کند. این کمیته‌ها در زمینه مسائل مربوط به‌تعیین مشی کارخانه فاقد هرگونه قدرتی هستند و تنها می‌توانند خواست‌ها یا پیشنهادهای خود را اعلام کنند.
انتخاب نمایندگان این نهادها هر سال یا هر دو سال یک بار به‌الگوی انتخابات پارلمانی صورت می‌گیرد. مشارکت کارگران به‌ریختن رأی در صندوق انتخاباتی محدود می‌شود. البته با رأی‌گیری نمی‌شود مخالفت کرد؛ اما در برابر این موضوع که یک اقلیت ضعیف حق داشته باشد در جریان همه مسائل قرار گیرد و در مورد آن‌ها به شور و بحص بنشیند در حالی که اکثریت کارگران از حقوق خود محرومند، باید به‌طور قطع ایستادگی کرد.
از طرف دیگر، این نهادها وابسته به‌خود کارخانه‌اند و صلاحیّت‌شان در حدّ مسائل درونی کارگاه است. همین که مسأله از محدوده کارخانه فراتر برود این نهادها فاقد صلاحیت و امکانات عملی برای دنبال کردن آن می‌شوند. کارخانه جدا از جامعه نیست. مبارزه کارگران ضرورتاً از مطالبات فوری و خاصّ هر کارگاه فراتر رفته می‌تواند به جایی برسد که سیاست اقتصادی قدرت حاکم و کارفرمایان را مورد سؤال قرار دهد. اگر مطالبات کارخانه‌ئی منجر به اعتراض عمومی نشود، جنبش سندیکائی در خطر نوعی کارگاهی قرار می‌گیرد و به‌دام دسته‌گرائی و صنف‌گرائی می‌افتد.
گرچه وانمود می‌شود که نهادهائی چون «کمیته کارخانه» و «نمایندگان کارکنان» ابزارهای مفید و غیرقابل جانشینی برای دفاع از منافع کارگران است، اما این گونه نهادها نمی‌توانند وظائف فوق را به‌انجام رسانند مگر در صورتی که با فعالیت سندیکائی پیوند یابند و به‌‌وسیله سیاستی سندیکائی کلی و همگن هدایت شوند.
«حوزه سندیکائی» و نهادهای کارگاهی
نهادهای نمایندگی کارگران کاملاً خشک و منجمد نبوده تکامل پذیرند. چگونگی این تکامل بستگی به فشاری دارد که از جهت کارگران یا کارفرمایان اعمال می‌شود. وسائلی که کارفرمایان برای «غیر تعرضی» کردن این نهادها به‌کار می‌گیرند به خوبی قابل رؤیت است. این وسائل عبارت است از ابزارهای مالی، ابزارهای فشار، و ابزارهای حقوقی، به عنوان تضمین کننده «عدالت» به آن صورتی که در قاموس کارفرمایان معنی شده‌است.
به کمک فعالیت‌های درونی «کمیته‌های کارخانه» می‌توان قدم‌های مثبتی به‌سود کارگران برداشت. مثلاً می‌توان از ساعاتی که به‌امور کارگری اختصاص داده می‌شود، برای «بازدید» از کارگاه‌ها، دفاتر کارخانه و ایجاد ارتباط با کارگران استفاده کرد. نباید اجازه داد که این ساعات صرف ملاقات بین نمایندگان کارگران و کارفرمایان شود.
بدین ترتیب تکامل این نهادها اساساً به‌وسیله‌ی فشار و فعالیت خارج از کارخانه، امکان‌پذیر است. این اقدام و فعالیت همان مبارزه‌ی کارگران است، یعنی مبارزه از طریق وسائل متعددی که جنبش سندیکائی در دست دارد، مثل اعتصاب، دست کشیدن از کار...اما این ابزارها برای مبارزه کافی نیست. کارفرمایان در فرصت مناسب، تمام دست‌آوردها را مورد سؤال قرار می‌دهند. که برای تقلیل این خطر، کارگران باید از ابزارهای دائمی و پیوسته‌ی خویش که همان تشکیلات سندیکائی باشد، بهره گیرند.
در اینجاست که [ناخوانا] اساسی حوزه‌ی سندیکائی کارخانه به‌خوبی آشکار می‌شود. حوزه‌ی سندیکائی کارخانه استقلال نمایندگان را نسبت به‌کارفرمایان تضمین می‌کند، به فعالیت آن‌ها جهت می‌بخشد و آن‌ها را برای اعمال وظیفه‌شان آموزش می‌دهد. تنها حوزه‌ی سندیکائی وابسته به سندیکا می‌تواند سطوح عمل کارگری، در کارخانه و همچنین میان کارخاه‌های مختلف را با هم ترکیب و تلفیق کند. تشکیلات سندیکائی رسالت دفاع از مجموعه‌ی منافع کارگران را به‌عهده دارد. تشکیلات سندیکائی نهاد اساسی ارتقاء منافع کارگران است. سندیکا به‌خاطر داشتن یک تشکیلات کشوری می‌تواند مبارزه را هماهنگ سازد، و تعلیم و آموزش اعضایش را تسهیل کند؛ تنها سندیکاست که می‌تواند مسائل را در هر کجا دنبال کند. حالا می‌فهمیم که چرا کارفرمایان چنین سرسختانه علیه شناسائی قانونی حوزه‌ی سندیکائی موضع می‌گیرند. کارفرمایان، «حوزه‌ی سندیکائی» را «پیکره‌ئی بیگانه» در کارخانه نامیده‌اند، چرا که سندیکا طبیعت کارخانه را علیرغم میل کارفرمایان تغییر می‌دهد.
حوزه‌ی سندیکائی یک نهاد رسمی نیست
آن گونه حوزه‌ی سندیکائی که به‌انضمام کارخانه در می‌آید، مردود است. پیدایش چنین نوع حوزه‌هائی غیرممکن نیست و این امر اساساً به‌عمل فعالان سندیکائی، به‌عملکرد حوزه در کارخانه و رابطه‌اش با سندیکا و نه به‌دخالت کارفرمایان بستگی دارد.
در واقع قانون موجودیت حوزه‌ی سندیکائی در کارخانه را به رسمیت می‌شناسد و برخی امکانات و وسائل (داشتن جایگاه‌ها، امکان اعلان و توزیع نشریات سندیکائی، جمع‌آوری اعضاء و حق عضویت و انتخاب یک یا چند نماینده‌ی سندیکائی) را دردسترس آن قرار‌می‌دهد، اما هیچگوننه مقام، وظیفه و یا عملکرد معینی را به حوزه‌ی سندیکائی تحمیل نمی‌کند.
حوزه‌ی سندیکائی و سندیکای مربوط به آن، نمایندگان سندیکائی را هرگاه بخواهد انتخاب می‌کند و تغییر می‌دهد، فعالیت‌ها، عملکرد درونی، و مسائلی که در دستور روز جلسات قرار می‌گیرد، توزیع مسوؤلیت‌ها میان اعضاء، انتخاب شیوه‌ی عمل، استفاده از ساعات احتمالی که در اختیار نماینده‌ی سندیکا قرار می‌گیرد.... خلاصه هرچه که نشان فعالیت سندیکائی برخود دارد و به‌جهت‌گیری آن مربوط می‌شود، در اختیار حوزه‌ی سندیکائی و اعضای آن است. در این انتخاب‌ها، نه کارفرمایان و نه دولت، هیچ کدام مستقیماً حق مداخله ندارند.
حقوق سندیکائی طبیعتی کاملاً متفاوت از حقوق حاکم بر نهادهای «نمایندگی کارکنان» یا «کمیته‌ها» دارد. «حوزه‌ی سندیکائی» ابزاری برای مبارزه است که کارگران با تشکل خود می‌سازند. حوزه‌ی سندیکائی از وسائلی برخوردار است که به آن امکان می‌دهد مثل سایر نهادهای کارخانه، در مؤسسه‌ئی که در آن فعالیّت می‌کند، ادغام نشود. بدین دلیل بایستی روی پیوندهای نزدیک میان حوزه‌ی سندیکائی و سندیکا، تأکید کرد. سندیکا حوزه‌های تازه‌ی سندیکائی را تشکیل می‌دهد و این حوزه‌ها نمایندگان خود را تعیین و به‌کنگره‌های سندیکا معرفی می‌کند. در عین حال باید تآکید و کوشش کرد که مبارزه خصلت کلی و طبقاتی خود را حفظ کند و در دام مسائل صنفی محض نیفتد و یا به‌سوی همدستی طبقاتی با کارفرمایان، منحرف نشود.
فعالیت حوزه‌ی سندیکائی، کمک به گسترش و ایجاد توازن نیروهای مناسب برای تحقق بخشیدن به‌مطالبات کارگران است. این توازن نیروها با بحث با کارفرمایان به‌وجود نمی‌آید، بلکه حاصل تجهیز آگاهانه و فعالانه‌ی بیش‌ترین شمار کارگران، با