منافع اقتصادی فرانسه در ایران

کتاب جمعه سال اول شماره ۲ صفحه ۱۱۹

کتاب جمعه سال اول شماره ۲ صفحه ۱۲۰

کتاب جمعه سال اول شماره ۲ صفحه ۱۲۱

کتاب جمعه سال اول شماره ۲ صفحه ۱۲۲

‏فرانسه مناسبات اقتصادی مُهمی با ایران برقرار کرده است. مطابق آمار دولتی ایران، از حدود ۱۶ ‏میلیارد دلار (۸۰ ‏میلیارد فرانک فرانسه) محصولاتی که در سال ۱۹۷۷ ‏ایران از خارج خرید، فرانسه ۵/۶ ‏درصد، یعنی ۹۰۰ ‏میلیون دلار (۴/۵ ‏میلیارد فرانک) آن را تأمین کرده است. این صادرات عمدتاً عبارت بود از «کالاهای سرمایه‌ئی»، یعنی ماشین‌آلاتی که در صنعت به‌کار گرفته می‌شود، و دوم فولاد و صنایع اتومبیل‌سازی. ایران «بازار» عمدهٔ محصولات فرانسه در خاورمیانه است، (۱/۴ ‏فروش فرانسه در این منطقه)؛ ایران ۴ ‏تا ۵ ‏درصد از کلّ صادرات فرانسه به‌کشورهای در حال رشد را جذب می‌کند.

از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری فرانسه در ایران (خرید شرکت‌های محلی، مشارکت در مؤسسات محلی،ایجاد کارخانه، دفترهای فروش) بین سالهای ۱۹۷۳ ‏و۱۹۷۶ ۱۳ ‏میلیون دلار ( ۸۹ ‏میلیون فرانک)افزایش یافت. بیش از یک صد شرکت فرانسوی در ایران یا مؤسسه دایر کرده یا نمایندگی دائمی دارند. در این میان اسامی بانک‌هایی چون کِرِدی لیونه (Credit Lyonnais)، سوسیته ژنرال (Societe Generale) بانک ناسیونال دوپاری(B.N.P)، کِرِدی کومرسیال دوفرانس (C.C.F) سِ.ای.سِ (C.I.C)

• صفحه ۱۱۹

‏یاری‌با (Paribas‏)، دوتشیلد، بانک فرانسِنِز دوکومرس اکستریوو (B.F.C.E‏) و دیگر مؤسسات بزرگ صنعتی فرانسه به‌چشم می‌خورد: پژو، سیتروئن، رنو، پدشینی رون - پولنک (شیمی)، سِ .ژ.اِ- آلستوم (کارخانۀ برق) تامسون - اِس. اف (تلویزیون، الکترونیک)، والورن (فولادسازی؛ کروزولوآر (مراکز اتمی و فولاد ویژه) لاروس (نشرکتاب)، میشلن (لاستیک)؛ پِری‌یِد (آب معدنی)، و نیز تعدادی شرکت‌های مهندسی و دفترهای مطالعاتی. ‏در مقام مقایسه با دیگر کشورهای بزرگ صنعتی، مقام فرانسه کم‌اهمیت جلوه می‌کند. فرانسه در میان تأمین‌کنندگان واردات ایران، مقام ششم را داراست، یعنی پس از آلمان ( ۸ ‏/۱۷ ٪ درصد از واردات ایران)، ژاپن ( ۲ ‏/۱۷ ‏٪)، ایالات متحده (۲/۱۵٪‏) و حتی بریتانیا (۱/۷ ‏٪) و ایتالیا ( ۸‏/۵٪). همین نکته در کار سرمایه‌گذاری نیز صادق است. سرمایه‌ گذاری‌های فرانسه در ایران در سال های۷۶ - ۱۹۷۳ ‏تنها ۵٪ از کلّ سرمایه ‌گذاری‌های خارجی در ایران را تشکیل می‌داد؛ سهم ژاپن (۴۷٪)، ایالات متحده ( ۲۰٪) و آلمان فدرال ( ۱۵‏٪) بود. « کوه قراردادهائی که توسط مقامات رسمی فرانسه به‌هنگام ملاقات‌های رسمی امضا شد و با جار وجنجال تبلیغاتی همراه بود،سرانجام موشی زائید، در طی این سال‌ها از نمد ایران فقط کلاه تنگی گیر سرمایه‌داری فرانسه آمد.

‏هم بر همین نسق میزان نفتی که فرانسه از ایران خرید کم بود. با این همه، فرانسه در ترازنامه مبادله‌های خود با ایران دچار کمبود ارزی می ئند ( ۶ ‏~ ۱ ‏میلیارد دلار واردات فرانسه بود. در مقابل ۸۶ ‏لأ میلیون دلار صادراتنئی به ایران). فرانسه «زا سال ۹۹۷٫۷ ‏أرحدود ۱۰ ‏میلیون تن نفت از ایران خریده که ۸ ‏درصد از نیاز آن کشور را تامین می‌کند و ۷ ‏تا ۳ ‏درصد از صادرات نفت ایران را تشکیل می دهد و این مقدار نسبت به سال‌های ۱۹۷۹ ‏و لأ ۶۹۷ ‏کاهش هم یافته است: فرانسه از عربستان بیش از ۷ ‏برابر ایران و از عراق حتی بیش از این نفت می‌خرد. با این همه ایران نخستین بازار کالاهای فرانسه در این منطقه است. این تضاد را شاید بتوان از این طریق توضیح داد فرانسه احتیاجات نفتی خود را مستقیماً از کشورهای مورد نظر خود تامین نمی کند، بلکه به شرکت‌های چندملیتی متکی است لمخه نفت را موافق منافع خود در جهان توزیع می‌کنند. شرکت نفت فرانسه با لالآ از سهام کنسرسیوم که نفت ایران را استخراج می‌کند و به بازار جهان عرضه می‌کند در سال ۱۲ ‏میلیون تن نفت ایران را در اختیار دارد که به نوبه خود آن را در جهان توزیع می کند. با وجود این، مؤسسات دولتی و خصوصی فرانسه نقش مهمی در اقتصاد ایران ایفا می کننده به ویژه در زمینه‌های مربوط به زیربنای اقتصادی ء منل انرژی ء حمل و نقل و نیز تلویزیون. ‏در وئنته نیروی هسته‌ئی، سازمان انرژی اتمی ایران، در کنار چهار مرکز اتمی که

• صفحه ۱۲۰

‏ایران به آلمان فدرال سفارشی داده شد ودردست ساختمان است ء در سال ۶۹۷۷ ‏برای ایجاد دومرکز اتمی به ظرفیت ۹۰۰ ‏مگا وات. قراردادی با گروه فرانسوی ئراماتوم امضا کرده است. مبلغ قرارداد ۱۱ ‏میلیارد فرانک فرانسه است که باید مبلغ ۳ ‏میلیارد فرانک دیگر را نیز از بابت تامین سوخت (اورانیوم غنی شده ا، که برای کار این مرکز لازم است» به آن افزود. با توجه به مخالفتی که نسبت به نیروی هسته‌ئی ابراز می شود آسان نمی توان دید که این عملیات چگونه تحقق خواهد یافت. ‏فرانسه در بخش حمل و نقل از طریق راه آهن بسیار فعال است: راه‌سازی، برقی کردن قطارها، تحویل واگن (شرکت آ _ ان _ اف فرانجیکو ه ءأو«»» ۳ ‏در سال ۱۹۷۸ ‏قراردادی به مبلغ ۱۷۹ ‏میلیون ظرفیت برابر تحویل ۹۸ ‏واگون با ایران بست.)ء و همکاری تمام و کمال بین شرکت ملی راه‌آهن فرانسه و راه آهن دولتی ایران از جمله این فعالیت هاست. در زمینۀ ساختن مترو، شرکت سو فرتو مه اه»تاه ۵ ‏ئنعبه . ۹٫۹.۷٫۹ ‏در سال لالإ ۱۹ ‏به عنوان شرکت مهندسی مشاور برای ساختمک~ن متروی تهران انتخاب شد. برنامه عبارت است از ساختن چهار خط مترو به طول ۷۰ ‏کیلومتر که احداث آن باید مطابق آخرین برآورد ۶۳ ‏میلیارد فرانک تمام شود. ازین مبلغ کل ء قسمت مهمی به شرکت های ساختمانی ایرانی تعلق خواهد گرفت ء اما، برای تامین وسایل حق تقدم به شرکت فرانسوی خواهد بود. ‏تولید نیروی برق هم در ایران تا حد زیادی سوسط شرکت های فرآنسوی سازمان. داده شده است ء بویژه س ء ژ _ ا _ آلستوم؟ سدء و مرکز هیدروالکتریکن؟ سانترال ترسیک از طریق نفت یا گاز: خطوط انتقال برق ء فئرکت س _ ژ_ ا؟ همچنین فعالیت دیگری در این زمینه ها در ایران دارد؟ یکی از آن ها کارخانه کلید برق است با مشارکت سرمایه های ایرانی بنام پارس. سوویچ ۸ ‏ءاأ~لا د»د ۵ ‏.تلویزیون ایران که از نظرلا رنگ با فئیوه سکام (Secam) کار می کند، تا حد. زیادی بوسیله شرکت تامسون» که در چند سال اخیر از رادیو تلویزیون چندین قرارداد تحصیل کرده مجهز شده است. در آغاز سال ۱۹۷۸ ‏این شرکت سفارشی به مبلغ ۳۰۰ ‏میلیون فرانک برای تحویل شانزده فرستنده موج کوتاه برای مرکز پخنئی تهران به چنگ آورد. ‏اما تلفن قُرُق شرکت های آمریکائی و ژاپنی است.در زمینه های فعالیت صنعتی متعارف، حضور فرانسه بمراتب اهمیتی کم تر است، و بنظر می رسد که به عملیات بزرگ محدود بائنا؟ و در دو بغننی: آصیانت سیمان ءا»»أ_ه ا.»_أ ۹ ‏واتوموبیل. سن کوبن _ بون آهوسون »ه»»»ه لا » »ا»ه ۵ ‏» «أه ط ه لا اد از سال ۱۹۹۷ ‏به این طرف در ئنمراکت با سرمایه های محلی ء و از جمله بنیاد - پهلوی سیمان تولید می‌کند.

• صفحه ۱۲۱

امروز، شعبهٔ آن بنام شرکت ایرانیت چند کارخانه را می گرداند و ۵۰٪ از بازار سیمان ایران در دست این شرکت است.

‏در زمینهٔ اتوموبیل، در نتیجهٔ اولین سرمایه‌گذاری فرانسه که بوسیلهٔ شرکت سیتروئن انجام گرفت، و بعد بوسیلهٔ شرکت رنو خریداری شد، کارخانه کوچکی بوجود آمد که در سال ۱۹۷۷ ‏در حدود ۱۰ ‏هزار دستگاه اتوموبیل تولید کرد. ‏این تولید در مقام مقایسه با صد هزار دستگاهی که ایران ناسیونال با امتیاز شرکت کرایسلر انگلستان تولید می کند، وزنی ندارد. در نوامبر ۱۹۷۷ ‏شرکت اتوموبیل‌سازی پژو قراردادی در زمینهٔ همکاری صنعتی با ایران ناسیونال امضا کرد که موافق آن با کمک فنی پژو ولی بدون شرکت فرانسه در امر سرمایه‌گذاری، از سال ۱۹۸۳ ‏صد هزار پژو ۳۰۵ ‏در سال تولید خواهد شد.

‏اما از آنجا که در این فاصله شرکت پژوی فرانسه تمام سهام شرکت کرایسلر را در اروپا خریداری کرده است، شرکت شوسو Sochau (پژو) در مقامی است که می‌تواند تقریباً کلّ تولید اتوموبیل در ایران و فروش اتوموبیل‌های مونتاژ شده در اروپا در بازار ایران را تحت کنترل گیرد. ‏اتاق بازرگانی و صناعت پاریس و بنیاد ملی مطالعات و مدیریت مؤسسات [فرانسه] مدرسه‌ای در تهران برای مدیریت (انستیتوی مطالعات مدیریت) ایجاد کرده‌اند که در آن کادرهای آینده مؤسسات ایران بوسیله پروفسورهای ایرانی و فرانسوی تربیت خواهند شد. ‏بااین همه، فرانسه، مستقیماً به نحوی مهم در بخش صنایع سنگین ایران، یعنی فولاد سازی، مکانیک (که آلمان‌ها در آن شدیداً فعالند) و پتروشیمی (که قُرُق ژاپنی‌هاست) شرکت ندارند.

ترجمه از کتاب:

ایران حلقه ضعیف

این کتاب توسط گروهی از عناصر ضدامپریالیست فرانسه نوشته شده و توسط ناشر مترقی آن کشور فرآنسو آمانِسِرو نشر یافته است. ما امیدواریم که بتوانیم در شماره‌های آینده کتاب جمعه بخش‌های جالبی از این کتاب را منتشر کنیم.

• صفحه ۱۲۲

پاورقی

1. ^ مطابق آمار دولت فرانسه این مبلغ ۳/۴ ‏میلیارد فرانک بود.
2. ^ اکنون این مؤسسه را بنیاد علوی نامیده‌اند. م.