ویژگی‌های اشتغال کارگران ایران

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۶۵

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۶۶

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۶۷

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۶۸

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۶۹

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۰

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۱

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۲

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۳

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۴

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۵

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۶

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۷

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۸

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۲ صفحه ۷۹

‏پیش از آغاز مطلب یادآوری این نکات ضروری است که: این گزارش بر داده‌های آماری آخرین سرشماری عمومی ایران (آبان‌ ماه سال ۱۳۵۵) مبتنی است و بیگمان، با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی حاکم بر آن روزگار، عاری از اشتباه و لغزش نیست.

‏تأکید سخن بیشتر بر برخی از ویژگی‌های اشتغال زحمتکشان، رنجبران یا کارگران است که مالکیتی بر ابزارهای تولید نداشته و همواره تحت استثمار و ستم بوده‌اند. بنابراین تحلیل مسائل و مشکلات کارگری، و موضوع و موقعیت اجتماعی آنان مورد نظر نیست، چون کاربرد عنوان کارگری خود معرف موقعیت شغلی گروهی ازانسان‌هاست و این موقعیت یا جایگاه شغلی به‌عنوان پایگاه خاص اقتصادی تعیین کنندهٔ کلیه روابط و مناسباتی است که در نظام اجتماعی به‌طور غیرارادی بر فرد مسلط است که این خود مقوله‌ئی دیگر است و خارج از موضوع مورد بحث. به‌همین دلیل تصویری از تعداد، توزیع جفرافیائی و شغلی کارگران در مشاغل مختلف بنا به‌اطلاعات و امارهای موجود ارائه شده است.

‏بنابراین این گزارش صرفاً بیان کمّی اشتغال کارگران است که بخش عظیمی از نیروی‌کار فاقد ابزار تولید را تشکیل می‌دهند و در نتیجه گروه‌های غیر کارگری بخش‌های عمدهٔ فعالیت‌های اقتصادی به‌ویژه خدمات، یعنی تکنوکرات‌ها، بوروکرات‌ها، میلیتاریست‌ها را در بر نمی‌گیرد و برای اینکه مفهوم کارگری با مفاهیم و برداشت‌های گوناگون منطبق باشد، توزیع آن‌ها در بخش‌های گوناگون اقتصادی و برحسب شهر و روستا نشان داده شده است تا پاسخگوی این گونه برداشت‌ها باشد و با مفاهیم و تعاریف سنتی یا صنعتی یا انقلابی کارگران مطابقت داشته باشد.

‏گروه کارکنان خانوادگی بدون مزد را که شمار زیادی از آنان به‌نقاط روستائی و فعالیت‌های کشاورزی، و درنقاط شهری به‌صنایع کوچک و غالباً کارگاه‌های سنتی وابسته‌اند، چون از لحاظ طبقاتی به‌کارگران تعلق دارند در شمار آنان می‌آوریم و همین طور جمعیت بیکار را اعم از فصلی یا دائمی، چنانچه از نقطه نظر مدارج تحصیلی فاقد مهارت و تخصص باشند، جزو این طبقه محسوب می‌داریم.

حجم نیروی کارگری

‏ از مجموع ۹/۷ میلیون نفر نیروی کار کشور ۰/۹ ‏میلیون نفر بیکار و بیکار فصلی و ۸/۸ ‏میلیون نفر شاغلند که ازاین تعداد ۵/۷۵۸ میلیون نفر فاقد ابزارتولیدند، یعنی نسبتی معادل ۶۵/۴ ‏درصد مجموع جمعیت شاغل.

‏از کل جمعیت شاغلِ فاقد ابزار تولید، ۲۱ درصد یا ۱/۲ ‏میلیون نفرشان به‌قشر‌های غیر کارگری تعلق دارند که مدیران دستگاه‌ها و نهادهای اجرائی، کارمندان سطوح عالی و جزء اداری و دفتری، متخصصان علمی و فنی شاغل در بخش‌های عمومی و خصوصی، و نظامیان را شامل می‌شود. و بقیه که بالغ بر ۴/۵۵۰ ‏میلیون نفرند طبقهٔ کارگری ایران را دربر می‌گیرد که در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت دارند که بخشی از این گروه را کارکنان خانوادگی بدون مزد تشکیل می‌دهند که وابسته به معیشت خانوارند و غالباً در بخش‌های سنتی اقتصادی نظیر صنایع کوچک و کشاورزی اشتغال دارند.

‏این‌ها ۹۸۰ هزار نفرند که ۹۰۰ هزار نفر روستائی و ۸۰ ‏هزار نفر شهری‌اند.) اگر به‌این تعداد، که ۵۷ درصد آن‌ها در سطح روستا‌ها و ۴۳ ‏درصد درنقاط شهری گسترده‌اند، ۸۶۰ ‏هزار جمعیت بیکار و بیکار فصلی را هم بیفزایم که از لحاظ مدارج تحصیلی و موقعیت اقتصادی چاره‌ئی جز اشغال به‌امور کارگری ندارند و ۶۳۵ هزار نفرشان به فعالیت‌های کشاورزی و ۲۲۵ ‏هزار نفر دیگر به‌امور غیر کشاورزی وابسته‌اند) شمار کلی نیروی کار کارگری کشور برابر با ۵/۴۱۴ ‏میلیون نفر می‌شود. که ۳/۳۲۵ میلیون نفر آن‌ها به‌جامعهٔ روستائی و ۲/۰۸۹ میلیون نفر دیگر به‌جامعهٔ شهری تعلق دارند و از دیدگاه فعالیت‌های اقتصادی ۳۴ ‏درصد یا ۱/۸۴۰ میلیون نفر آن‌ها به‌فعالیت‌های کشاورزی و بقیه (۳/۵۷۴) به‌فعالیت‌های غیر کشاورزی مربوط می‌شوند:

---

	کشور	شهر	روستا
۱. کارگران شاغل مزدبگیر	۴۵۵۴	۱۹۶۶	۲۵۸۸
‏بدون مزد (خانوادگی)	۹۸۴	۸۱	۹۰۳
۲. کارگران بیکار	۸۶۰	۱۲۳	۷۳۷
جمع کارگران	۵۴۱۴	۲۰۸۹	۳۳۲۵

ساخت سنی و جنسی

‏به‌منظور شناخت ترکیب سنی کارگران، ساخت سنی به‌سه مقطع کم‌تر از ۳۰ ‏سال، ۴۴-۳۰ ‏سال، و ۴۵ ‏سال و بیش‌تر تقسیم‌بندی شده است که با دوره‌های تاریخی نهضت‌های انقلابی ۳۰ ‏سال اخیر کشور، یعنی نهضت ملی دورهٔ دکتر مصدق و نهضت سال ۱۳۴۲ ‏قابل انطباق و نیز کم یا بیش معرف تجربه و آگاهی کارگران باشد.

‏چون دسترسی به‌گروه‌های سنی خود کارگران امکان‌پذیر نیست، از آنجا که نزدیک به ۸۰ ‏درصد جمعیت شاغل فاقد ابزارتولید را کارگران تشکیل می‌دهند و ساخت سنی و جنسی این شاغلان می‌تواند کم یا بیش با خصرصیات سنی و جنسی کارگران تطبیق کند از داده‌های آماری مربوط به‌کارکنان فاقد ابزار تولید استفاده شده است.

http://irpress.org/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:12-068.jpg

• صفحه ۶۷

‏از لحاظ سنی لا ۹ ‏> رمد نیروی کارگری کشور کمتر از ۳۰ ‏سال و ۲۷ ‏درصد ۳۰ ‏تا ۳۹ ‏سال و ۰۶۷ ‏رمد بیش از ۳۹ ‏سال ۰ ‏ارند.> ر حالی که در جامعه شهری ۹۶ ‏> رصد نیروی کار کمتر از ۳۰ ‏سال أارند، زر جامعه ووستائی به نحوچشمکیری برتری با کارگران جوان است که خدو> ۳ ‏لا> رمد از کارگران را زر برمی کیرذ. ‏توزیع ساخت سنی شاغلین (فاقد ابزارتولید) ه ‏سن کشور شهر روستا ‏کمتر از ۷۰ ‏سال لا « ۱ ‏ط الا ‏. - _ ءم ~ر م م م م مر م م ‏ «۳ ‏ساله به بالا ۱۷ ۱۸ ‏ط ۱ ‏با وجود چنین ساخت جوان سنی در نقاط ووستائی کشور، آنچه در فعالیت‌های اقتصادی کشاورزی بیشتر به چشم می‌خورد وجود افراد سالمنا است به طوری که از کل جمعیت ئناغل بخش کشاورزی، حدزد ۳۹ ‏أرمد کمتر از ۳۰ ‏سال و ۳۷ ‏درصد بیش از ۹۳ ‏سال أارند. به معین ترتیب کارگران بخش‌های ساختمانی و استخراج معادن، مسن‌تر و کارکان رشته‌های تولیدی صنعتی بسیار جوان‌تر از أیکر کارگران کشورنا.

‏از مجموع نیروی کارگری نزدیک به ۸۲ ‏أرمد آن را مرد و بقیه را زنان تشکیل می‌دهنأ. این نسبت در مناطق شهری و ووستائی به ترتیب لا ۸ ‏ «لا ۷ ‏است. به طوری که ملاحظه می‌شود میزان مشارکت زنان کارکی در فعالیت‌های ووستائبی به مراتب بیش از زنان شهری است. در برخی ازبخش‌های تولیدی اقتصاد کشور، از آن جمله در صنایع، میزان مشارکت زنان کارگر، به ویژه در صنایع نساجی و مواد غذائی و صنایع دستی» د

• صفحه ۶۸

‏فوق العا ۰ ‏• قابل توجه است و از آنجا که نزدیک به ۲۰ ‏درصد از زنان کارکی به فعالیت مای کشازرزی و صنعتی اشتفال. د!. رند می‌توان این دو بخش اقتصادی را کانون‌های تمرکز زنان. ک رکر ایرانی دانست.

‏ساحثماژ وو

۱- ‏د د مهارت ‏حدود ۳۶ ‏أرمد از جمعیت´شاغل کشور بیسوادنا (یعنی. نمی‌تواننا بخواننا و بنویسنا)، د، مورتی که این نسبت برای کارکنان فا. قد ابزار کار کشور حدو ۸۰ ‏لأ ۰ ‏رصد، که ۰ ‏ر جامعه. شهری ۳۸۰ ‏و درنقاط ن وستائی ۸۰ ‏زن صد است و برحسب بخش‌های اقتصا ۰ ‏ی در فعالیت‌های کشاورزی این نسبت حدود ۸۷ ‏أرمد و ۰ ‏ر فعالیت‌های اقتصا ۰ ‏ی غیر کشاورزی حدو ۰ ۳ ‏لا ۰ ‏، صد است. ‏توزیع ک رگر. ن برحسب سطح سو. د ‏گثاورزی استخراج صنعت ساختمان ‏بیسواد ۸۷ ۳۳ ‏الا ۷۲ ‏ابتدانی و کمتر ازآن ۶۸ ۳۳ ۲۳ ۲۳ ‏دور: اول متوسطه ۰ ‏ <۱ ۷ ‏لا ‏! لاد از أدد» أدل ۰ ۳ ۷ ‏» ‏بر مبنای این داد»‌ها، بخش تولیدی استخراج معادن بیشتر ازکارگران با سواد سود جسته است. تراکد. شدید کارگران بیسواد در بخش کشاورزی و فقدان نیروی کار با سواد بالا‌تر از دور» ابتدائر. در کروه کارگران کشاورزی، و کم یا بیش مشابهت وفعیت سواد کارگران صنعتی و ساختمانی کشور از أیکر بدیده‌های قابل توجه وضع سواد کارگران است.

• صفحه ۶۹

‏از نظر مهارت و تجربه، داد.‌های آما، ی سال ط ط ۱۳ ‏کویا نیست، اثا اکر بر اساس مفاهیم سنتی،> انشر فنی و تجربه ۰ ‏، کان تحت تصدی کان کر را به عنوان مهارت تلقی کنیم بر مبنای آمار‌ها نیروی انسانی حدو ۰ ۰ ‏لا> رصد کان گران بخئنی خصرصی و ۰۳۸ ‏رمدکان گران بخش ۰ ‏ولتی از تجربه و مهآن ت لازم> رکارهائی که به عهد؟> ارنأ برخو دارنا و> ر برخی از رشته‌های تولید نظیر استخر ار معادن ا. ین میزان به بینشی از ۰۷۰ ‏رمد و ۰ ‏ن صنایع بالغ بر ۰ ‏لا ۰ ‏رمد می‌شو>. ‏ه زیر لأدلأان ~نمر در ~ی عمده فعالیت اقتصادی ‏از نظر توزیع بخئسی، بالا‌ترین ضریب اتتفال کارگران در بخش

• صفحه ۷۰

‏ساختمانی مشاهده می‌شنود که ۸۷ ‏درصد نیروی کار آن را کارگران تشکیل می‌داد»‌اند و پس از آن فعالیت‌های فنعتی قرار می‌گیرد که «۷ ‏درصد نئاغلان آن کارگرنا و بینشی از ۳ ‏~ ۲۷ ‏درصد کارگران کئنور به آن منئغول‌اند به طوری که حتی از بخئنی کنئاورزی که ط~لا ۲ ‏أرمد از مجموع کارگران کنشور را در خود جای داد» (۲۰۹ ‏~ ۶ ‏میلیون نفر) پیننی گرفته است. ‏روی هنم رفته ۳ ‏~ ۲ ‏ «کارگران در صنایع و معادن، ۹ ‏~لا ۲ ‏درصد أرکشاورزی و وئنته‌های تولیدی وابسته و بقیه که بالغ بر ۲ ‏~ ۲۶ ‏درصد می‌شود در فعالیت‌های خدماتی به کار ائنتغال أارند، از این قرار:

‏م به هز. ر نفر) ‏جمعیت شاغل تعد. د~لی گرث لحر درما ~گ د~~لأ لا~~ ‏~ررز~ وم م وم و م ر ردوم ر>، ‏منت ۲ ‏ی ی ا ی ۲ ‏لام لم م م م . م وم ‏~ر م و م ی ررم مدم ر « ‏سانت ن ۱۱۷۲ ۱۰۲۸ ‏لأ/ ۲۲ ۳ ‏/ ۸۷ ‏آب، برق و گاز الأ ۷۷ ۸ ‏/ ۰ ۷ ‏/ ۱ ‏م رم م ‏فروش ه لألأ ~ ۱ ‏لا/م ~/لام ‏حی ونقل، ارتبالحات ومخابرات لأالأ ۳۲۷ ۱ ‏/ ۷ ۳ ‏/ ۳ ‏لا ‏~~ت ملکی،. فکی وتجاری ۱۰۱ ۱۱ ۲ ‏/ ۰ ۹ ‏/» ۱ ‏~~ت اجت عی، سخمی ۱ ‏لأ ۱۹ ‏لا ۹ ‏لأ ۹ ‏/ ۱۰ ۲ ‏/ ۳۲ ‏نامنخص ۷۹ ۹ ‏~ ۳ ‏/ ۱ ‏لا/لم لا ‏جمع ۸۷۸۹ ۳۹۹۳ ‏• • م لم م م و ‏الف. بخش کشاورزی ‏بخش کشاورزی ایران، یعنی بغش در حال نابودی کشور که حدود ۳ ‏لا أرمد جمعیت شاغل ووستائی را ئنامل می‌شود، در نئرایط موجود نه تنها جاذب نیروی کارگری بیش تری نیست بل که به سایی بخش‌های تولیدی نیز. م>

• صفحه ۷۱

‏نیروی کار مادر می‌کند. ‏اجرای قانون اصلاحات ارضی که منجر به تغییر موقعیت اقتصادی بخش عمده تی ازشاغلین کشاورزی ایران، یعنی نزدیک به ۹۷ ‏درصد از کشاورزان، به کارکنان مستقل یا بهره وران کوچک فی نو ادکی (به طور متوسط با ۸ ‏~ ۲ ‏فکمار زمین قابل کشت) شد، به دلیل توزیع نامناسب اراضی و اعمال سیاست‌های نامناسب اقتصادی. نقشی در اقتصاد ووستاتی ایفا نکن د و روند اقتصاد کشاورزی ده سال کزشته کشور مق ید این نکته است و از دید کا» اشتفال کاهش. شمار این بهره وران از ۷ ‏~ ۱ ‏میلیون نفر در سال ۳۹ ‏به ۸ ‏ «/ ۶ ‏میلیون نفر در سال ۱۳۹۹ ‏، نمودار کاهش. جأذته مالکیت دراین کونه بهره برداری‌های کوچک غیر اقتصادی است. فرچند بخشی ازاین کاهش ء معلول تشکیل شرکت‌های سهامی زراعی در ۹ ‏سال اخیر است، اما آنچه از نظر اشتغال، و با توجه به مصمون مورد ~، مهم است. تبدیل موقعیت شغلی این کروه از کارکنان مستقل به مزد و حقوق بکیران است. به فمین دلیل، در مووت پابرجا تی شرایط من جود اقتصادی، باید به این بخش از فعالیت‌های اقتصادی به عنوان عرضه کننده نیروی کارگری چشم درخت. از این کزشته، فقر شدید و کستوده خانوارهای ووستاتی که بر اساس امارهای رسمی، ۳ ‏_ ۲ ‏میلیون خانوار. یا الا درصد خانوارهای ووستاتی و غالبأ کشاورز را فراکوفته است در تقویت چنین برداشتی چندان بی‌تآئیر نمی‌توانأ باشد. ‏به مرحال، حدود ۳۰ ‏أرمد جمعیت شاغل. بخش کشاورزی کشور را کارگران تشکیل می‌دهند. که ۸۳ ‏هزار ففرشان درنقاط شهری و ۱۲۰ ‏/ ۱ ‏میلیون ففرشان درنقاط ووستاتی مستقرنا. مجموع تولید ناخالص. داخلی این بخش بر اساس قیمت‌های جاری. در سال ۱۳۹۹ ‏معادل ۷ ‏~ ۳۳۳ ‏میلیارد ویال و بهره وری کار به طور متوسط معادل «۶۶ ‏هزار ویال بوده است.

‏ازکل جمعیت شاغل این بخش (۲ ‏لالا~ ۱ ‏میلیون نفر) ۲۲۳ ‏~ ۱ ‏میلیون نفر یا معادل ۷۹ ‏درصد به طبقه کارگری منسربند که حدود ۳۹ ‏درصد در نقاط شهری و ۹۱ ‏أرمد در جامعه ووستائی استقرار دارنا و ازاین تعداد ۳ ‏لا درصد در صنایع نساجی، پوشاک، چرم و پوست، ۹ ‏درصد در صنایع مواد غذائی، و م م.

• صفحه ۷۲

‏حدود ۶۰ ‏درصد در صنایع تجهیزات. ابزا رهای فلزی و ماشین آلات اشتفال أارند. گه قابل توجه درتوزح جفرافیائی کارگران صنعتی ء تمرکز بیش از ۳ ‏لا أرمد کارگران صنایع نساجی ء. پوشاک و. چرم و پوست در نقاط ووستائی است که بیشتر متکی به کار» ست‌اند. ‏ ((~~زیح ~وی گ ر ث کی ~ ار رشته ط ی ~مو~ی م مختفه)) ‏ (~ره ط به هزار نفرا ‏~یح کشور شهر روستا ‏همه صنایع. ط ۲ ‏لا» لاوعر و-و ‏صنایع غذانی کا ۶۶ ۸۱ ۷۲ ‏~هی، بوفماک، هرم و بوست ~ ۷۸ ‏لا/لا لا. ه ‏جرب ومحصولات جربی ۲۹ ۲۱ ‏لاا ‏کاغذ،. جاب و ننر ۱۳ ۱ ‏» لا ‏محصولات فیمیانی، نفتی و ذغال سفکی ۲۱ ۲۹ ۹ ‏لاستیک و بلاستیک ‏~لات کانی غیر فلزی / ۸ ‏ه ۲ ‏لا ۵ ‏تولید فلزات اساسی > لأ الا و ‏ماسنین آلات، تجهیزات وابزارهای مسولی ۱۲۳ ‏لا. ۱ ‏لا ۱ ‏دگر صنایع لأ ه و ‏الکوی اشتغال کارگران فعالیت‌های صنعتی کونا کون کشور به خوبی ووشنکر این خصیصه است که به استثنای، بخش کوچکی از صنایع غذائی و قسمت زیادی. از صنایع ««. نساجی،. پوشاک، چرم و پوست»»، بقیه رشته‌های تولیدی صنعتی به دلیل استفاده از شیوه‌های سرمایه طلب و رواج سیستم خودکار یا. نیمه خودکار تولید چندان اشتفال آ. ور نیستنا. صنایع» «نساجی. پوشاک ء چرم و پوست»> هنوز تنها بخش صنعتی کشور است که در آن ماشین. جایگزین انسان نشد» است و همینطور به دلیل پائین. بودن شدید سطح دستمزد‌های کارگران در این رشته از. تولیدات صنعتی، کارگران این بخش از وضعیت اقتصادی مطلوبی برخورد ار نیستنا.

• صفحه ۷۳

‏ج • ممدن ‏فعالیت‌های معدنی از لحاظ کسب درآمد ملی یکی از بخش‌های مهم تولیدی است و از دیدگاه ائنتغال کارگرژ لأمم بها‌ترین بخش اقتصادی کشور است، چرا که در این بخش پینئرفته‌ترین تکنولوژی و سیستم تقریبأ تمام خودکار به کار برده می‌شود، و به فمین دلیل فقط در رشته تولیدی نفت و گاز حدود ۳۰ ‏هزار کارگر استقرار یافته‌اند، و پس از آن، رشته تولیدی استخر ار ذغال سنک قرار دارد که ۲۳ ‏هزار کارگر را به خود مشغول داشته است؟ با این تفاوت که کارگران تولید نفت بینشی‌تر در شهر‌ها متمرکزنا و کارگران استغرار ذغال سنگ در نقاط ووستائی فعالیت أارند. روی هم رفته در این بخننی از فعالیت‌های اقتصادی حدود ۸ ‏لا هزار کارگر. به کار ائنتغال دارنا که ۷۲ ‏أرمد جمعیت شاغل این بخش را تنکیل می‌دهنأ.

‏تن زیع کارگران شاغل در رشته‌های تولیدی استخراج ~دن ‏بخش‌های معدنی ~ ت «ن. ‏استخراج ذغال سنگ تولید نفت خام و کاز استخراج کان‌های فلزی استخراج سایی کان‌ها

‏از آنجا که کانون تمرکز نیروی کار‌‌ رها شد» از مناطق ن وستائی کشرع_ که غالبأ فاقد تخصص و مهارتنا بخش ساختمانی وابسته به مناطق شهری است ء رونق و رکود این بخش در افزایش وکاهش میزان بیکار و به‌‌ همان نسبت در وفعیت درآمد خانوارهای کشاورز ووستائی. مهاجر فبی ست تانیر

• صفحه ۷۴

‏بسزائی دارد. معمولا در صورت مساعد بودن فعالیت‌های ماختمک نی، نیروی کار مهاجر ووستائی در دوره‌های اولیه مهاجرت بیشتر به این فعالیت روی می‌آود تا با کذئنت زمان و آکاهی به راه و رسم کار در نقاط شهری جذب بخش‌های أیکر اقتصادی خدمات یا فروننی شود.

‏~هر صورت حدود ۲۳ ‏درصد کارگران شاغل کشور در این بخش، به کار اشتفال دارنا و نسبت کارگران به کل شاغلین در این رشته از فعالیت‌های تولیدی کشور از بخش‌های أیکر تولیدی بیشتر است به طوری که به حدود ۸۷ ‏درصد می‌رسأ. ‏سایی بختی‌های اقتصادی ‏درمیان سایی بخش‌های اقتصادی، بخش خدمات اجتماعی و شخصی با. رم.

• صفحه ۷۵

‏جذب لا ۳۹ ‏هزار کارکی که ۷۲ ‏أرهد مجموع نیروی کار آن را تشکیل می‌دهد ازلحاظ قدر مطلق بیشترین سهم را دارا است و پس از آن بخش حمل ونقل و ارتباطات و مخابرات قرار دارد که ۷۳ ‏درصد کارکنانش را کارگران تشکیل می‌دهنأ و ۷۲۷ ‏هزارکارکر در آن مشغول کارند. ‏پائین‌ترین نسبت کارگری أرجمعیت شاغل خدمات مالی، بانکی وتجاری مشاهده. می‌شود که فقط دو دهم کارگران ایران به آن وابسته‌اند و ۱۱ ‏أرمد شاغلین را کارگران تشکیل می‌دهنأ و به فمین شکل، بخش فروش که ۱۲ ‏أرمد از کل کارکنانش کار کرند.

‏توزیع کارگران در سایی بخش‌های اقتصادی ‏بغش‌های اقتصادی کشور شهر روستا ‏ذد~ ۶۰ ‏الا مما. ‏حمل ونقل، ارتباطات ومغابوات ۳۲۳ ‏• ۹۳ ۸۶ ‏خدمات ملکی، بیمه، بانکی ونجاری ۶۶ ‏. ۶ ۶ ‏خدمات اجتماعی و شخص لا ۳۹ ۳ ‏> ۳ ۵۳ ‏نامشخص ۵۹ ۳۳ ۶۵ ‏أدمند ی. أ>».:. ‏این شاخص، کزشته ازاینکه مبین ابعاد و وسعت کارکاه‌های تولیدی یا تجاری و بخش خصوصی است، معرف میزان وابستکی کارگران به اربابان یا صاحبان چرف و پیشه‌ها نیز هست. بر مبنای این بررسی نسبت وابستکی کارگران در بخش خصوصی نقاط روستاثی بیش از ۳ ‏برابر نقاط شهری است و حتی این نسبت در برخی از رشته‌های تولیدی از قبیل سامت ن و معدن از این حد نیز تجاوز می‌کند ر عمق بیش تری می‌یابأ. میزان این وابستکی کزشته ازاینکه به ماهیت کار ارتباط می‌یابأ، به حجم و ابه د فعالیت، کاربرد تکنیک ر شیوه‌های علمی کار نیز مربوط می‌شود. به طور مثال در بخش فعالیت صنعتی نقاط ررستاثی أرمقام مقایسه با شهر کمتر از ماشین و تکنولوژی استفاده می‌شود، چون عرضه زیاد نیروی کار و در نتیجه ارزانی آن انکیره ثی

• صفحه ۷۶

‏برای بهره گیری ازروش‌های ماشینی کار باقی نمی‌کذارد و یا کارفرما حاضر نص شود ببه سرمایه کزاری بیشتر تن در دهد. یا در زمینه فعالیت‌های ساخت نی ء اجرای پروژه‌های بزرک از قبیل راه. پایکاه. و!. حدهای اداری یا تولیدی عظیم متعلق به بخش دولتی که اجرای´ آن‌ها به بخش خصوصی سپود» شده است نتیجه ئی جز ازدیاد نسبت کا وکران به کارفرمایان به بار نمی‌آورد. اما در این مقوله و براساس این ارقام آنچه درخور توجه است وجود مالکین خصوصی زراعی نقاط ووستائی است که تعداد آن‌ها بالغ بر ۲۸ ‏هزار نفر است و هر یک به طور متوسط ۲۰ ‏کارکی کشاورز. در خدمت خود دارنا که این خود نمودار بقای املاک بزرک در کشور است. ‏نسبت کارگر به کارفرما در بخش نحصوصی ‏کشور شهر روستا ‏کشاورزی ۱ ‏~ ۶۲ ۲ ‏~ ۸ ۶ ‏_ ۲۰ ‏صنعت ۹ ‏_ ۶۳ ۱ ‏~ ۶۶ ۱ ‏~ ۳۳ ‏معدن ۷ ‏_ ۹۸ ۲ ‏_ ۳۰ ۰ ‏_ ۶۶۱ ‏ساختمان ۶ ‏_ ۹۶ ۹ ‏/ ۲۳ ۷ ‏/ ۲۷۷ ‏آب، برق م کاز ۶ ‏~ ۹۷ ۷ ‏_ ۹۲ ۰ ‏_ ۸۸ ‏MIM م م م مدم م م ر ‏حمل ونقل، ارتباطات ومخابرات لأ~ ۱۳ ۸ ‏_ ۶۳ ۰ ‏_ ۲۶ ‏خدمات ملکی، بانکی وتجاری ۰ ‏_ ۶۳ ۸ ‏/ ۱۳ ۰ ‏/ ۷۱ ‏خدمات اجتماعی و شخصی لأ_ ۱۷ ‏ط/ ۱۱ ۷ ‏/ ۸۹ ‏جمع ۸ ‏_ ۱۹ ۹ ‏~ ۱۰ ۷ ‏_ ۳۹ ‏بد.>. <ذ. ‏بهره وری کار یا تولید سرانه نیروی کار با ۰ ‏د «تولیدی یا ارزشی افزر «» فاخص بسیارخوبی برای شناخت سطح درآمد شاغلین بخش‌های کونا کون اقتصادی است و چون غالبأ، مر» وزز شم مترادف درآمد کم است از این طریق می‌شود به طور نسبی به الکوی بخشی درآمد جمعیت شاغل ببی برد.

• صفحه ۷۷

‏بر مبنای امارهای اقتصادی کشور در سال ۱۷۹۹ ‏، مجموع تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های جاری، با احتساب بخش نفت، بالغ بر ۷۹۹۷ ‏میلیارد ویال و بدون نفت متجاوز از ۲۱۹۷ ‏میلیارد می‌شود که با توجه به تعداد جمعیت شاغل فمین سال (۸۷۸۹ ‏هزار نفر) به ترتیب ارزش تولیدی منجر به سرانه ئی برابر با ط ۲۳ ‏هزار و ۳۰۹ ‏هزار شده است. ‏از دیدگاه کارگری، معمولا میزان بهر» وری کار بخش هائی که از نیروی کارگری بیئنی تری سود جسته‌اند، نظیر ساختون،. صنعت و معدن، از حد متوسط بهره وری جمعیت شاغل کنشور پإئین‌تر است. به خصوص در بخش کشاورزی که این میزان حدود پنجاه درصد بهره وری نیروی کار کثور نیز تجاوز نمی‌کند. با تکیه بر این مطلب که بیش ازلاا أرمد کارگران کشور در خدمت این سه بخش از فعالیت‌های تولیدی ایران (کشاورزی ء صنعت ء ساختما. ن) هستنا می‌توان قضاوت کرد که همبستکی فریب اشتفال کا. رکری فعالیت‌های اقتصادی و بهره وری کار کارکنان ۳ ‏ملأ معکوس است. به سخن أیکر، هرجا که فقر هست کارکی نیز هست و یا هرجا که کارکی هست ف‌تر هم هست. چون در نظام اقتصادی ایران بیشتر کارگران کم درامه درهاثی متمرکز شده‌اند که سرمایه کم تری به کدررفته یا بندرت أزماشین استفاأ» شد» است.

• صفحه ۷۸

‏‏په «» ددی کاد (په~اد أیا () کشاورژی.......................... ~....... ~~.................... ~............. ~.... • ۱۱ ‏صنایع و معا................................. ۲۱۸ ‏صنعت و معد................................ ۲۳۸ ‏سا. ۱۷۲ ‏آب، برق و کا............................... ۳۷ ‏• مئد.. ۳۱۱ ‏حمل و نقل..................... ۳۱۸ ‏سایی حد................................... ۳۲۸ ‏کل اقتصاد (بدون نفت ۱ ‏................... «۲۳ ‏کل اقتصاد با نفت.......................... ۰۹ ‏لأ

‏بررسی با ک ده سرانه نیروی کار در برخی از وئنته‌های گوناگون صنعتی نیز مؤید این نظر است. صنایع د «. نساجی، پوشاک، چرم و پوست <<با وجود بهر» گیری از بیش از ۳ ‏لا. درصد کارگران صنعتی کئنور دارای یکی از پائین‌ترین میزان‌های بهر» وری کار است (۹۲ ‏هزار ویال ا در صورتی که این ‏میزان در منایم غذائی معادل ۳۸۰ ‏هزار ویال، در

• صفحه ۷۹