نوبل کیست و جایزهٔ ادبی نوبل چیست؟

کتاب هفته شماره ۵ صفحه ۱۹۶

کتاب هفته شماره ۵ صفحه ۱۹۷

کتاب هفته شماره ۵ صفحه ۱۹۸

به سال 1823 در شهر استکهلم پسری پا به عرصه وجود نهاد که نام او را الفرد نهادند این نوزاد که بعدها شهرت جهانی یافت کاری کرد که نامش در جهان علم و ادب جاودان بماند. وقتی تحصیلات ابتدایی و متوسطه اش تمام شد در دانشگاه به تکمیل تحصیلات خود در رشته علوم پرداخت. در آن موقع نیتروگلیسیرین که ماده منفجره ئی بسیار قوی است کشف شده بود و چون مورد استعمال صنعتی و علمی بسیار داشت در تمام کشورهای جهان از این ماده استفاده میشد. حمل و نقل آن بسیار خطرناک بود و جچندین حادثه فجیع در اثر انفجار این ماده به وجود آمده باعث قتل عده زیادی شده بود. یک بار در یک ایستگاه راه آهن قطاری حامل نیتروگلیسیرین منفجر شد، قطعات لوکوموتیف و واگن ها تا مسافت بعیدی پرتاب شده عده زیادی به قتل رسیدند. تمام ایستگاه معدوم و قسمتی از خانه های اطراف ایستگاه منهدم گردید یا آسیب فراوان دید. آلفرد نوبل این اخبار وحشت انگیز را در روزنامه ها و این اندیشه در مخیله او قوت میگرفت که چاره ای بیندیشد تا از خطر انفجار این ماده در موقع حمل و نقل جلو بگیرد. نوبل در یکی از کارخانه های تهیه نیتروگلیسیرین کار میکرد و یک آزمایشگاه شخصی نیز داشت که در ان به هنگام فراغت به جستجوهای علمی و صنعتی میپرداخت.

به سال 1864 آزمایشگاه او که مقداری نیتروگلیسیرین در آن جهت تجربیات علمی وجود داشت در اثر غفلت کوچکی منفجر شد و این امر بیشتر نوبل را به فکر چاره جویی انداخت.

یک روز که شیمیست جوان در کارخانه قدم میزد مشاهده کرد یکی از بشکه های نیتروگلیسیرین شکاف کوچکی برداشته مایع خطرناک از آن بیرون میتراود و با شن وماسه ای که زیر بشکه ها بود مخلوط میشود. تصادفا نوبل مقداری از این ماسه را در دست گرفت، آن را مورد دقت قرار داد و بعد برای آزمایش به لابراتوآر خود برد و بالاخره موفق به کشف مهمی گردید و ثابت کرد که نیترو گلیسیرین اگر با "سیلیس" (Silice Amorfhe) ترکیب گردد بدون آنکه از قدرتش کاسته شود خطر انفجار خود را از دست میدهد و از انفجار آن در اثر تکان های شدید هنگام حمل و نقل، جلوگیری میشود. این کشف مهم باعث شهرت دانشمند جوان شد به خصوص که نیترو گلیسیرین چنانچه در بالا ذکر شد در سراسر جهان و در بسیاری موارد، در صنعت و ساختمان و جز اینها مورد استعمال داشت.

چند سال بعد در اثر ممارست نوبل موفق به اختراع دینامیت گردید و این اختراع نیز انقلابی در فن ساختمان و در بعضی صنایع به خصوص صنایع جنگی مهمات سازی به وجود آورد. به زودی دینامیت که نوبل آن را برای خدمت به صلح کشف کرده بود، از طرف کشورهای بزرگگ جهان برای کشتارهای دسته جمعی افراد بشر در میدان های جنگ به کار رفت. این مطلب اثر سختی در روحیه نوبل گذشات و تا آخر عمر وجدانش را معذب کرد. چندین بار به تلاش برخوایت تا از استعمال دینامیت در ساختن مهمات جنگی ممانعت به عمل آورد ولی در این راه کوچکترین موفقیتی کسب نکرد و به همین جهت، وقتی پایان زندگی خود را نزدیک دید در وصیتنامه خود عمده دارایی اش را که از اختراع دینامیت به دست آورده بود {40 میلیون کرون سوئد} وقف کرد تا هر ساله عایدات آن را میان 4 پنج تن ( یا بیشتر) از دانشمندان و نویسندگان و نوعدوستان تقسیم کنند. از این پنج جایزه، سه جایزه متعلق به دانشمندانی است که در رشته فیزیک و شیمی و پزشکی اختراعات یا کشفیاتی کرده باشند که اهمیت و ارزش جهانی داشته باشد. یک جایزه ادبی به نویسنده ای داده میشود که مجموعه آثارش از نقطه نظر ایده آل ((عالی)) تشخیص داده شود. و بالاخره یک جایزه صلح به کسی داده میشود که بیشاز هر کس در آن سال در راه حفظ و برقراری صلح کوشیده بریا رفاه نوع بشر همت به کار برده باشد. این پنج جایزه به ترتیب زیر از طرف مقامات معینی میان کسانی که از سراسر جهان نامزد دریافت آن شده باشند توزیع میگردد: 1 - برندگان جوایز فیزیک و شیمی را آکادمی علوم سوئد معین میکند. 2 – برنده جایزه پزشکی، از طرف ((انیستیتو کارولین)) استکهلم انتخاب میشود. 3 – برنده جایزه ادبیاتر ا فرهنگستان سوئد انتخاب میکند. 4 – برنه جایزه صلح از طرف یک کمسیون پنج نفری منتخب به وسیله مجلس شورای ملی نروژ تعیین میشود. چهار جایزه اول، طی مراسم با شکوهی از طرف پادشاه سوئد به بزندگان اهدا میگردد، و جایزه صلح را پادشاه نروژ در مجلس ملی این کشور به برنده آن می دهد.

نوبل در سال 1866 درگذشت و پنج سال بعد یعنی به سال 1901 برای اولین بار جوایز نوبل در پنج رشته بین افراید که شایسته دریافت این جایزه تشخیص داده شده بودند توزیع گردید و ما در اینجا تنها به جایزه ادبی نوبل و تاریخچه مختصر آن اشاره ئی میکنیم. اولین نویسنده ای که به دریافت جایزه ادبی نوبل موفق گردید "سولی برودووم" شاعر فرانسوی که امروز شاید در خود فرانسه نیز دیگر کسی به آثار او توجهی ندارد و تقریبا فراموش شده است. وی به سال 1901 اولین جایزه ادبی نوبل را دریافت داشت. میتوان گفت که برندگان جوایز ابدی نوبل را بیشتر، نیسندگان اروپایی تشکیل میدهند؛ و در میان آنها نویسندگان آلمانی و فرانسوی مقام اول را احراز کرده اند: معروف ترین نویسندگان آلمانی موم سن (1902) و توماس (1929)، است. (نویسندها خیر به اتفاق آراء از بزرگترین نویسندگان قرن بیشتم شناخته شده). از معروف ترین نویسندگان فرانسوی، رومن رولان (1915)، آناتول فرانس (1921) برگسن (1927) آندره ژید ( 1947) و آلبر کامو (1955) را باید نام برد. در سالهای اخیر نویسندگان آمریکایی هم وارد مبارزه شده اند. اولین نیوسنده آمریکایی که جایزه ادبی نوبل را ربود " سینکلر لوئیس" (1930). سپس همینگوی، فالکنر، و چند نویسنده دیگر امریکایی نیز موفق به دریافت یان جایزه شده اند.

این جایزه فقط یک بار نصیب یک شاعر آسیایی شده است. این شاعر را بیندرانات تاگور، شاعر، نویسنده، و فیلسوف بزرگ هندی است که به سال 1913 موفق به دریافت جایزه گردید.

تا کنون فقط دو نفر از نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی موفق به دریافت جایزه ادبی نوبل گردیده اند، یکی "ایوان بونین" (1933) و دیگری "پاسترتاک" است.

در میان برندگان جوائز نوبل، پنج نفر نویسنده زن نیز وجود داشته است که عبارتند از بانو "سلمالالوف" سوئدی (1909) بانو "گراتیساده لددا ایتالیایی (1926) بانو (زیگریداوندست" نروژی (1928) بانو "پرل بک" آمریکائی (1938) و بانو "گابریه له میست رال" از شیلی (1945). از نویسندگان بزرگ جهان که در ایران معروفیتی دارند و جایزه نوبل را برده اند "سین کیه ویچ" نویسنده لهستانی مولف کتاب ((کجا میروی؟)) (1905) که در ایران به نام (( هوسهای امپراتور)) ترجمه شده است؛ " رودیارد گیپلینگ" انگلیسی (1907)، موریس "مترلینگ بلژیکی" (1911)، "کنوت هامسون" نروژی (1920) "برنارشا" انگلیسی (ایرلندی) (1925) "لوئیچی پیرایدللو" ایتالیایی (1934) را میتوان نام برد. اوایل هفته گذشته، رادیوهای جهان اعلام داشتند که امسال؛ جایزه نوبل را یک نویسنده یوگسلاوی به نام "ایووآندریچ" دریافت داشته است که شرح حال او و نیز کتاب وی" پلی بر رودخانه درینا" جداگانه در این کتاب به نظر خوانندگان محترم رسیده است. جایزه ادبی نوبل در نوع خود بزرگترین جایزه جهان محسوب میشود، و در یافت آن ،آرزوی طلایی هر نویسنده ئی است. متاسفانه اکثر این نویسندگان که به حق آنان را باید بزرگترین استادان دنیای ادب در قرن بیستم دانست در ایران ناشناس مانده اند و آثار ایشان که به تمام زبانهای زنده دنیا ترجمه میشود کمتر به زبان فارسی در آمده است، حتی ادب دوستان ما اکثر از نام و نشان این نویسندگان بی خبرند ...

کادر: تا به حال نگفته بودیم که روی جلد کتاب هفته، با وسایل ماشینی –یعنی مانند سایر مطبوعات- تهیه نمیشود بلکه سی هزار پشت جلد هفته که هر هفته در چند رنگ منتشر شده به دست شما میرسد، محصول ذوق و فکر و زحمت شبانه رزو هنرمند جوانی است که مکوشدد با هنر خود در زیباتر کردن تاب هفته سهمی داشته باشد.

از آنجایی که همه کارگران و کاردانان موسسه کیهان، خود را و هنر خود را وقف به وجود آوردن نشریاتی کرده اند که در جهت خواست های مردم منتشر میشود، آقای عادل پور اسماعیل، کاردان هنرمند موسسه با ذوق و ابتکار خود پیشنهادی کرد که شاید تا کنون در هیچ یک از کشورهای جهان، بریا یک نشریه پر تیراژ سابقه نداشته است؛ و آن، تهیه پشت جلدهای کتاب هفته است با ترتیبی که بهتر است ((کار دستی)) نامیده شود. _ عادل با دست های هنرمند کارگری خود ه رهفته کوشیده است که پشت جلد زیباتری تقدیم خوانندگان کتاب هفته کند؛ و اکنون که زیبایی پشت جلدهای ما مورد تایید اکثریت خوانندگان عزیز قرار گرفته است، جای آن دارد که ما نیز بدینوسیله تشکرات خود را به عادل جوان هنرمند تقدیم کنیم.

شک نیست که پشت جلدهای کنونی کتاب هفته، هنوز مراحل بدوی خود را طی میکند. با تهیه وسایلی که به زودی در دسترس آقای عادل قرار خواهد گرفت، امید کامل درایم که از هفته های آینده کتاب های فرهنگی ما دارای زیباترین پشت جلدها در میان مطبوعات سراسر جهان باشد.