جلو دانشگاه ۲۷

کتاب جمعه سال اول شماره ۲۷ صفحه ۱۲۲

کتاب جمعه سال اول شماره ۲۷ صفحه ۱۲۳

کتاب جمعه سال اول شماره ۲۷ صفحه ۱۲۴

مفهوم شهر - مطالعات شهری و‌ منطقه‌ای

۱. مجموعه ۶ مقاله

نویسندگان: ژان رمی - جرج زیمل - ف.ه.کاردوزو - دیوید هاروی

برگردان: مینا مخبری - گیتی اعتماد - مهدی کاظمی بیدهندی - بهروز منادی‌زاده

نشر ایران - بها ۲۰۰ ریال

شهر چیست و تفاوت آن با روستا از لحاظ علمی و ارزش‌ها و بینش‌های فرهنگی گوناگون کدام است؛ آیا تکنولوژی، تشکیلاتِ اقتصادی-اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی در پیدایش و گسترش شهرها مؤثرند یا ضرورت‌ها و ویژگی‌ها و کلیت‌های تاریخی که شهر در جریان آن تحول می‌یابد؟ آیا جامعه‌شناسی علمی به‌شهر به‌عنوان یک پدیدهٔ ناشناخته پرداخته یا به‌مثابهٔ نوعی شیوهٔ زیستن یا محل اسکان طبیعی انسان و یا اشکال دیگر؟. آیا روند مادی و اخلاقی و تحول و تکامل زیست شهرنشینان از نظام اِکولوژیک (بوم‌شناختی) وابسته به‌آن شهر پیروی می‌کند یا بازتابی از مناسبات اقتصادی و اجتماعی حاکم بر مردم آن شهر است؟

روان اجتماعی زندگی شهری چه تفاوتهائی با روان اجتماعی زندگی روستائی دارد؟ کلان‌شهر چیست و خصلت‌ها و خصوصیات فیزیکی و حیاتی و سازمان اجتماعی و عارضه‌های آن کدام است؟ گسترش شهرها و ایجاد کلان‌شهرها تا چه حد تحت تأثیر توسعهٔ سرمایه‌داری صنعتی است؟

از دیدگاه مارکسیسم شهر چگونه تبیین می‌شود و از لحاظ فلسفی چه تفاوتی بین برداشت مارکسیست‌ها و ایده‌آلیست‌ها از پدیدهٔ شهر و شهرنشینی هست؛ در این صورت آیا مناسبات تولیدی و بافت و زیرساخت اقتصادی و روابط اجتماعی و تضادهای طبقاتی از عناصر اصلی پیدایش و گسترش شهر و کلان‌شهر است یا عواملی چون نظام اِکولوژیک و نظریات دیگری که عمدتاً مبتنی بر ذهن‌گرائی است؟

و سرانجام آیا پدیدهٔ شهر و شهرنشینی از قانونمندی و فرماسیون ویژه‌ئی برخوردار است و می‌توان آن را دربارهٔ تمام شهرها از کشورهای توسعه‌نیافته گرفته تا شهر در کشورهای سرمایه‌داری و صنعتی قابل انطباق دانست؟

پاسخ این پرسش‌ها و پرسش‌های مشابه آن در زمینه شهر و شهرنشینی، محتوی مجموعهٔ شش مقاله علمی و آموزنده‌ئی است که با عنوان مفهوم شهر از سوی گروه تحقیق و مطالعات شهری و منطقه‌ئی تدوین و توسط نشر ایران انتشار یافته است.

اهمیت نشر این کتاب گذشته از جنبه علمی آن، از آن جا بیش‌تر آشکار می‌شود که بدانیم، رشد غول‌آسا و فربگی بیمارگونه شهر و شهرنشینی در ایران که معمار کودن تمدن بزرگ، فریبکارانه برای تحمیق و سرپوش گذاشتن بر غارت‌گری وحشیانه سرمایه‌داری وابسته، از آن به‌عنوان پیشرفت و توسعه! سود می‌برد، همراه برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های غلط با نتایج معکوس، مشکلات و نابسامانی‌ها و عارضه‌های زیانبار اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی فزاینده‌ئی به‌بار آورده، که دست کم شناخت و طرح و تحلیل آن‌ها خود به‌جهادی عظیم نیازمند است تا چه رسد به‌حل و رفع آن دشواری‌ها.

و در چنین شرایطی است که لزوم شناخت هر چه دقیق‌تر پدیدهٔ شهر در چهارچوب توسعه‌نیافتگی ایران و تحلیل مسائل وابسته بدان از تراکم و ناهمگنی عناصر انسانی گرفته تا نیازمندی‌های ضروری و اختلالات مادی و اخلاقی و بزهکاری‌های جورواجور آن، هر روز بیش از پیش آشکارتر می‌شود. و کتاب مفهوم شهر به‌واقع نخستین گام جدّی در زمینه طرح این گونه مسائل است.

در شش مقاله این کتاب خاستگاه‌ها و عناصر و عوامل تعیین‌کننده شکل‌گیری شهر و نیز نحوهٔ برخورد و برداشتِ مکتب‌ها و بینش‌های مهم دو قرن اخیر چون مکتب شیکاگو، بینش دورکیم و بینش مارکس به‌شهر به‌عنوان پدیدهٔ اجتماعی مطرح شده است. مقاله‌های: شهر و حیات ذهنی - شهر و سیاست و شهر و مازاد که دیدگاه‌های دیگری است درباره این پدیده، معرفی نظرگاه‌ها و حوزه‌های گوناگونی است که امروزه شهر و شهرنشینی بر پایه آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. و به‌راستی چه واقع‌بینانه و زیبا گفته است لوفور: «سرنوشت بشر نه در میان ستارگان و نه در روستا، بلکه در شهر تعیین خواهد شد».

آدم‌های سنگی - داستان پیوسته

کامران رحیمی

ناشر؟ بها - ۲۰۰ ریال

آدم‌های سنگی، داستان فقر و بی‌عدالتی، حدیث ستمشاهی تاریخی و روایت صادقانهٔ دردها و شوربختی‌های انسانیتی است که در زیر مهمیز نظامی خشن و خونخوار و سلطه مرگبار فقری سیاه از نخستین و بدیهی‌ترین حق زندگی یعنی شنیدن و گفتن محروم شد. امّا به‌جای در خود نشستن و در خود شکستن، نبرد شورانگیزی را برای دست‌یابی به‌توانائی‌های بالقوّه بشری و تعمیم قابلیت‌هائی که با سرشت خلاق انسان آمیخته است، آغاز کرد.

موضوع داستان خارق‌العاده و پیچیده و آکنده از حادثه و رمز و راز و هیجان‌هائی نیست که شادخوارانی را خوش آید که خفقان و فقر و رنج‌های بی‌نام را نمی‌شناسند. آدم‌های سنگی روایت بی‌کم‌وکاست عین زندگی ستم‌دیدگان در دوران بیدادگری آن جبار سفیه است که نویسنده از زبان قلم خود آن را بازگفته است. و شگفتا در عین سادگی و بی‌پیرایگی از عوارض فرمالیسم و ذهن‌گرائی‌های ابتر، تصویرگر هراس جانکاه و مرموز و وحشت سیّالی است که آن نظام اهریمنی گسترده بود و هیچ تنابده‌ئی را، گوئی، مجال رهائی از سلطهٔ آن نبود. آدم‌های سنگی در واقع ادعانامه و کارنامه آگاهی طبقاتی بشریتی است که هر چند فقر بخشی از هویت اوست امّا دیالکتیک تاریخی و قانونمندی انقلاب به‌او آموخته است دستی که حنجرهٔ او را زخمی کرد تا خاموشی بر خیل خاموشان سرزمینش بیافزاید دست تبهکاری است که از آستین پلیدترین دشمن بشریت یعنی امپریالیسم جهانخوار آمریکا و سرمایه‌سالاری غارتگر بیرون آمده بود و او و ستمکشان دیگر را در تاروپود فقر و سیه‌روزی می‌فشرد. بی‌گمان داستان آدم‌های سنگی کامران رحیمی نویسنده ناشنوا، از لحاظ سبک و ساختمان داستان، کم و کاستی و نقص و نارسائی‌هائی دارد که باکی نیست. زیرا ایمان او به‌اعاده حیثیت انسان و اعتقاد خلل‌ناپذیرش به‌ارادهٔ قهرآمیز خلق، آن پشتوانه‌ئی است که به‌اعتبارش می‌توان بر تمام ناتوانائی‌ها غلبه کرد و دیری نمی‌پاید که زبان گشاده اندیشه و بیان یکدست و روان قلم او، خواهد توانست افق‌های روشن و تابناک جهانی را تصویر کند که در آن حاکمیت حق و خلق استقرار یافته و دیگر انسان و عدالت بازیچه نیست.

سروده‌های انقلابی

سروده‌هائی از چند شاعر بزرگ جهان همراه چند سرود از مترجم

از انتشارات آموزشی معلمان پیشگام بها - ۴۵ ریال

در روزگار تیره و تار هم

آیا ترانه هست؟

آری ترانه هست:

در وصف روزهای تیره و تار

برتولد برشت

دفتر سروده‌های انقلابی دربرگیرندهٔ دو بخش است. در بخش نخست برگردان شاعرانه چند اثر انقلابی شاعرانی چون ناظم حکمت ، مایاکوفسکی، برشت، کارل سندبرگ، لنگستون هیوز و دو شعر از مائو و هوشی مینه درج شده که مجموعهٔ آن‌ها برای نخستین بار است که به‌فارسی ترجمه و چاپ می‌شود. بخش دوم دفتر حاوی یازده شعر از مترجم است که ضمن پرداختن به‌ایدئولوژی، سرشار از تصویرهای درخشان و نیرومند و بازتاب وجدان و عاطفه انقلابی سرایندهٔ آن‌هاست.

از ویژگی این مجموعه، برگردان یکدست و روان شعرها به‌زبان فارسی است تا جائی که ظرفیت‌های عاطفی و بیانی و درک انقلابی نهفته در اشعار را بازتابانیده است و این امکان را برای دوستداران سرودهای انقلابی فراهم آورده که در تقابل برخورد و برداشت شاعران بزرگ با جهان‌بینی انقلابی، پاسخ این پرسش را دریابند که چرا هر انقلابی صادق شاعری است توانا.

و این دو نمونه از اشعار دفتر سروده‌های انقلابی است:

خطر

اسیر کردن

خطرناک است

باور کن

زیرا شلاق برمی‌گردد. (لورا همفریز. دانش‌آموز دبستان کانونا - نیویورک)

درس اول. سال اول

بابا داس دارد

عمو چکش دارد

امّا دشمن توپ و تانک دارد

معلم ما می‌گوید:

داس و چکش با هم

از توپ و تانک هم بیش‌تر زور دارد (از مترجم اشعار)