گنبد کاووس صُلح شد به‌اعلیحضرت، به‌یک سیر نبات!
شهر گنبدکاووس در تقسیمات کشوری از سال ۱۳۱۵ مرکز بخش بوده است. از سال ۱۳۰۷ عده‌ئی در آن با احداث ساختمان سکونت داشته‌اند و بنچاق‌های قدیمی خرید و فروش اماکن آن موجود است، لیکن چنان که این سند نشان می دهد این شهر را به‌اسم «قصبهٔ گنبدکاووس» به‌بهانهٔ حیازت و احیاء به‌نام رضاخان ثبت کرده‌اند!
از نکات جالب این سند، یکی حقوق ارتفاقی مالک (رضاخان) است که چنان که خواهیم دید حق عبور و نصب تیرهای حامل سیم تلگراف و تلفن را برای قراء مجاور به‌اجازهٔ مالک عظیم‌الشأن مشروط کرده‌اند و نکته دیگر این است که پس از شهریور ۱۳۲۰ و تصویب قانون «استرداد املاک واگذاری» چون مالکین و متصرفین اصلی ملک می‌توانستند برای استرداد اراضی و املاک غصبی خود در دادگاه اقامهٔ دعوی کنند - که در آن صورت ضمناً پرداخت خسارات آنان بابت اجرت‌المثل سال‌های غصب و مخارج وکیل و دادگاه و غیره نیز به‌عهدهٔ طرف دعوی یعنی پسر رضاخان قرار می‌گرفت، به‌موجب «فرمان همایونی» مورخ سیم شهریور ۱۳۲۰ این اراضی به‌دولت ایران واگذار شد! - امّا پس از این که کلیهٔ دعوای استرداد خاتمه یافت و وزارت دارائی خسارات مردم را پرداخت کرد، باقیماندهٔ اراضی (منجمله عرصهٔ شهر گنبدکاووس) پس از قدرت‌یابی و حمله ارتجاع در بهمن ماه ۱۳۲۷ و تعطیل و سرکوبی احزاب و سازمان‌های سیاسی و تشکیل مجلس مؤسسان قلابی و فرمایشی با دخالت ارتش در انتخابات و دستبرد زدن به‌قانون اساسی مشروطیت و تفویض تمام اختیارات قانونی به‌شخص محمدرضا، به‌موجب مادهٔ واحدهٔ مصوب بیستم تیرماه ۱۳۲۸ همهٔ املاک غصبی رضاخان که قبلاً به‌دولت واگذار شده بود مجدداً به‌محمدرضا منتقل شد تا طبق برنامهٔ «تقسیم اراضی» ملوکانه تا متر مربعی /۵۰۰۰ ریال به‌متصرفین فروخته شود!
از همین محدودهٔ شهر، که محل سکونت و مرکز تجارت منطقه است، بیش از یک صد هکتار را به‌نام زمین مزروعی به‌اعضاء خانوادهٔ بختیار واگذار کرده‌اند که آن‌ها هم این اراضی را پس از بیرون راندن متصرفین به‌قطعات کوچک تقسیم کرده همه را به‌دیگران فروختند. چهارصد هکتارش را هم به‌دو نفر دیگر واگذار کرده‌اند که از آن «استحصال» می‌کنند. حتی در مرکز شهر استوار بازنشسته‌ئی در این فاصله زمینی به‌مساحت سه هکتار را باغ و ابنیه ساخته عرصه و اعیانی آن‌ها را به‌نام خود ثبت کرده سند دریافت کرده بود، که «املاک پهلوی» در زمان ریاست سرلشگر مزین نه فقط سند عرصه، که حتی سند اعیانی او را هم باطل کرد و خود او را نیز با پس‌گردنی از خانه و باغش راند و پس از درهم کوبیدن ابنیه و قطع اشجار باغ، زمین آن را به‌قطعات کوچکی تفکیک کرده فروختند، که این فقط یک نمونه بود؛ اجحافات دیگر، و ماجراهای دست انداختن به‌اراضی مزروعی مردم و قطعه‌قطعه کردن آن‌ها و فروختن آن قطعات به‌امرای ارشد «علاقه‌مند به‌صیفی‌کاری و پنبه‌کاری»(!) - تا آنان نیز از خوان یغما نصیبی ببرند و بیش از پیش به‌جان «خدایگان» دعا کنند، خود مثنوی هفتاد من کاغذ است و گوشه‌های چنان غمبار و دردانگیزی دارد که بماند.
شهرستان گرگان، بخش ده، جزوه‌دان ده، پروندهٔ یک، شمارهٔ ملک یک، شمارهٔ ثبت یک، تاریخ ثبت ملک هفتم دیماه یکهزار و سیصدونوزده شمسی. اسم و نام خانوادگی مالک بندگان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی رضاشاه پهلوی شاهنشاه کشور ایران.
شرح احوال ملک، محل ملک و حدود و مشخصات آن: ششدانگ عرصهٔ قصبهٔ گنبدکاووس دارای پلاک شمارهٔ یک واقع در بخش ده ثبت شهرستان گرگان با حق عبور از قراء مجاور. حدود، طبق نقشه................. حقوق ارتفاقی برای قراء مجاور و جادهٔ شوسه، حق عبور و حق نصب تیرهای سیم تلگراف و تلفن با اجازهٔ مالک عظیم‌الشأن در مورد ثبت گواهی می‌شود. بهشتی. امضاء رئیس ثبت گرگان.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
(صلح ) ششدانگ عرصهٔ مورد ثبت بالا به‌انضمام سایر املاک اعلیحضرت فقید رضاشاه کبیر در قبال یک سیر نبات به‌اعلیحضرت همایونی محمدرضاشاه پهلوی صلح گردید. امضاء قریشی. شمارهٔ سند ۶۵۳۸ مورخ ۱۳۲۰/۰۶/۲۸. دفتر ۷ اصفهان.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
(فرمان) طبق فرمان همایونی مورخهٔ سیم شهریور ۱۳۲۰، مورد صلح بالا به‌دولت ایران واگذار شده. امضاء قریشی.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
(مادهٔ واحده) طبق مادهٔ واحدهٔ مصوبهٔ بیستم تیرماه یک هزار و سیصد و بیست و هشت مجلس شورای ملی، مورد صلح مجدداً به‌اعلیحضرت همایونی منتقل و با اجازهٔ شمارهٔ ۲۲۹۲/۲ مورخهٔ ۱۳۳۳/۲/۲۰ ادارهٔ ثبت بالا ذیلاً [؟] به‌نام اعلیحضرت همایونی ثبت می‌شود: اول آبان ماه یک هزار و سیصد و سی و پنج شمسی. بندگان اعلیحضرت همایون محمدرضاشاه پهلوی شاهنشاه عظیم‌الشأن کشور ایران. ششدانگ عرصهٔ گنبدکاووس، پلاک شمارهٔ یک اصلی واقع در شهر گنبدکاووس بخش ده ثبت گرگان و دشت، انتقالی از اعلیحضرت فقید رضاشاه کبیر و دولت ایران. حدود و مشخصات و بها به‌شرح ثبت بالا. رئیس شهر گنبدکاووس قریشی.
رونوشت برابر با ثبت دفتر املاک می‌باشد. مسؤول امور دفاتر املاک گنبدکاووس، جواد طریقی (۲۵۳۵/۱/۱۸) (مهر:) فتوکپی با اصل ابرازی برابر است. دفتر دادگستری گرگان.