جلو دانشگاه ۲۰
نقد آثار کسروی
عبدالعلی دست‌غیب
انتشارات پازند
۳۰۸ صفحه، ۳۰۰ ریال
احمد کسروی نه به‌دلیل عقاید مذهبی و دیدِ محدودِ «پراگماتیک» و سودگرایانه‌اش در تحلیل مسائل اجتماعی و حتی ادبی، بلکه به‌دلیل گستردگی و گوناگونی آثارِ تحقیقی و ادیبانه‌اش از بزرگان پژوهش ادبی و تاریخی است، و از کسانی که قالب‌های محدود پژوهش‌های مدرسی رایج را شکست. کارهای او را می‌توان در چند زمینه خلاصه کرد: الف - تاریخ کهن و جغرافیای ایران. ب - تاریخ جدید، انقلاب مشروطیت و جنبش‌های همزمان با آن. ج - نقد ادبی زبان شناسی. عبدالعلی دست‌غیب این بار هم با شیوه و کیفیت کارهای گذشته‌اش، احمد کسروی و فعالیت‌های او را در زمینه‌های گوناگون شناسانده است.
پژوهشی در نظریهٔ ارزش-کار
رونالد میک
ترجمهٔ م، سوداگر
انتشارات پازند
۴۴۲ صفحه، ۴۳۰ ریال.
در پشت جلد این کتاب آمده است: «این کتاب ترجمهٔ کامل کتابِ پژوهشی در نظریهٔ ارزش-کار، تألیف استاد فقید انگلیسی رونالد میک است که ترجمهٔ سه فصل آن به‌نام اقتصاددانان کلاسیک و نظریهٔ ارزش، در ۱۳۵۶ به‌چاپ رسید.
میک از اقتصاددانان نامی انگلیسی روزگار ماست. تألیفات وی در زمینهٔ تاریخ عقاید اقتصادی از بهترین کتاب‌ها در این زمینه شناخته شده، و به‌ویژه کتاب یادشده معروف‌ترین اثر اوست که بارها به‌چاپ رسیده و از منابع مهم مطالعهٔ دانشجویان و پژوهش‌گران اقتصاد سیاسی است.
میک در این کتاب پس از تحلیل نظریهٔ ارزش-کار از دیدگاه آدام اسمیت و ریکاردو، به‌تجزیه و تحلیل تفصیلی نطریهٔ ارزش مارکس می‌پردازد. دو فصل آخر کتاب ضمن بررسی انتقاداتی که از نظریه ارزش-کار به‌عمل آمده موضوع انطباق این نظریه را بر اقتصاد شوروی و سرمایه‌داری انحصاری مورد تجزیه و تحلیل موشکافانه قرار می‌دهد.
برشت فیلسوفی در تئاتر
ترجمه ع.امین نجفی
انتشارات کتیبه
۱۱۴ صفحه، ۸۰ ریال.
«مطالبی که در این کتاب آمده و هر یک به‌نحوی با زندگی و اندیشهٔ هنرمند بزرگ دوران ما پیوند خورده است، مواردی است که برای ترجمه ضروری‌تر یافته‌ایم. پیدا است که در این زمینه هنوز چنان تهیدستیم که ناگزیر، باید اولویت‌ها را در نظر بگیریم. تنها کافی است به‌این واقعیت توجه کنیم که گذشته از چند نمایشنامه، هنوز تقریباً هیچ یک از نوشته‌های هنری و نظریِ مجموعهٔ مقالات چهارجلدی عظیم برشت به‌فارسی ترجمه نشده است و این راه را بر هر بلندپروازی و پسند شخصی می‌بندد، و ترجمهٔ حاضر نیز گامی است سست و کوتاه و در حد توانائی، سعی شده است که این مجموعه، اگر نه کامل، دست کم جامع باشد و گرایش‌های نظری و تجربی برشت را تا جائی که ممکن است روشن نماید.»
این «چند کلمه» را مترجم برای معرفی کتاب آورده است. و امّا آنچه در این مجموعه آمده سه مقاله از برشت است. در شناسائی بیش‌تر فن تئاتر به‌شیوهٔ او، یک نوشته از رایموند ویلیامز با عنوان زندگی گالیله بر صحنه.
داروین (ویژهٔ نوجوانان)
اثر: ادموند اُکونور
ترجمهٔ م. ت. صابری
انتشارات مازیار
۳۲صفحه، ۳۰ ریال.
این کتاب که برای مطالعه و استفادهٔ نوجوانان نگاشته شده، چنان که پیداست در شناخت داروین و نظریهٔ تکاملی اوست.
نقد اقتصاد سیاسی
اثر: کارل مارکس.
از انتشارات سازمان چریک‌های فدائی خلق ایران
۱۹۲ صفحه، ۱۰۰ ریال.
این کتاب را مارکس در سال ۱۸۵۹ هشت سال پیش از چاپ جلد اول سرمایه - منتشر کرد. او خود این کتاب را «نخستین کتاب کوچک» مطالعات اقتصادی خویش نامیده است. با این حال «نقد اقتصاد سیاسی» را می‌توان دیباچه‌ئی بر کار بزرگش سرمایه به‌شمار آورد. مقدمه بسیار جامعی که خود او بر این کتاب نوشته در واقع حاوی چکیدهٔ اندیشه‌های وی در زمینه‌های اقتصاد، اجتماع، فلسفه و هنر است. بخشی از این پیشگفتار را که اغلب مورد اسناد محققان است در اینجا می‌آوریم:
- «انسان‌ها طی تولید اجتماعی وجود خود به‌طور قطع پای در [حیطهٔ] مناسبات معینی می‌گذارند که مستقل از ارادهٔ آن‌ها است. یعنی مناسبات تولیدی متناسب است با مرحلهٔ معینی از رشد نیروهای تولید مادی... کلّ این مناسبات تولیدی... ساخت اقتصادی جامعه، [یعنی] شالودهٔ واقعی آن را تشکیل می‌دهد که بر پایهٔ آن روبنای حقوقی و سیاسی [جامعه] برپا می‌گردد و اشکال معین شعور اجتماعی در رابطه با آن قرار می‌گیرد. شیوهٔ تولید زندگی مادّی تعیین‌کنندهٔ شرایط روند عام زندگی اجتماعی، سیاسی، و فکری است. شعور انسان‌ها وجود آنان را تعیین (؟) نکرده، بلکه وجود اجتماعی‌شان شعور آنان را تعیین (؟) می‌کند. نیروهای تولید مادی جامعه، در مرحلهٔ معینی از رشد [خود] با مناسبات تولیدیِ موجود یا با مناسباتِ مالکیتی که در چهارچوبش تا آن مرحله از رشد خود عمل نموده‌اند، در تضاد می‌افتند. این مناسبات که از بطن اَشکالِ رشد نیروهای مولده بیرون می‌آیند به‌دست و پای آن‌ها زنجیر می‌زنند. دراین موقع یک دورهٔ انقلاب اجتماعی فرا می‌رسد. تغییرات حاصله در پایه‌های اقتصادی، دیر یا زود منتهی به‌دگرگونی کلّ روبنا می‌گردد. در بررسی این‌گونه دگرگونی‌ها همواره باید میان دگرگونی مادّی شرایط اقتصادی تولید که به‌همان دقتِ علوم طبیعی قابل اندازه‌گیری است، و دگرگونیِ حقیقیِ سیاسی، مذهبی، هنری یا فلسفی [و به‌طور] خلاصه، آن اشکال ایده‌ئولوژیکی که انسان از راه آن‌ها به‌این تضاد واقف شده برای از بین بردن آن‌ها به‌نبرد بر می‌خیزد - تفاوت قائل شد. همان طور که یک فرد به‌استناد نظر وی نسبت به‌خودش قضاوت نمی‌شود [...] یک چنین دوران دگرگونی را [هم] نمی‌توان به‌استناد شعور آن [نسبت به‌خودش] قضاوت کرد؛ بلکه برعکس، این شعور را [باید] بر مبنای تضادهای زندگی مادی [یعنی] تعارض موجود بین نیروهای اجتماعی تولیدی و مناسبات تولید توضیح داد. هیچ نظام اجتماعی [...] قبل از آنکه کلیهٔ نیروهای مولدهٔ مورد نیازش رشد یافته باشند مضمحل نمی‌شود و مناسبات تولیدیِ برترِ جدید، هیچگاه قبل از آنکه شرایط مادی وجود آن در چهارچوب جامعهٔ قدیم به‌حد بلوغ نرسیده باشد. جانشین مناسبات تولیدی قدیم نمی‌گردد؛ به‌این ترتیب بشر به‌طور قطع تکالیفی برای خود مقرر می‌کند که قادر به‌حل آن‌ها باشد. زیرا که بررسی دقیق‌تر همواره نشان می‌دهد که خودِ مسئله تنها وقتی مطرح می‌گردد که شرایط مادی حل آن از قبل فراهم شده یا لااقل در شرف شکل گرفتن باشد.»
ترجمهٔ نوشته‌های مارکس کار هر مترجمی نیست. مترجم، باید، هم مارکسیستی آگاه باشد تا بتواند موضوع مطرح شده را برای خود به‌دقت تحلیل کند و‌آن را خوب بفهمد، هم، بر زبانی که ترجمه می‌کند (عموماً) و زبان گزارش فلسفهٔ مارکسیسم (خصوصاً) کاملاً مسلط باشد. به‌همین جهت در ترجمهٔ «کلاسیک‌های مارکسیسم» اغلب کار را گروهی انجام می‌دهند. و دستِ‌کم، معمولاً در این مورد یک مترجم و یک ویراستار با هم کار می‌کنند. مشکل بزرگ کتاب یادشده ترجمهٔ نارسای آن است.
سفرنامهٔ مرد مالیخولیائی رنگ پریده
کیومرث منشی‌زاده
انتشارات رز [قلمرو شعر ۱۹]
۴۰ صفحه، ۵۰ ریال.
بخشی از این شعر نسبتاً بلند را دستِ کم «برای انبساط خاطرِ» خوانندگان و در واقع برای برانگیختن آقای منشی‌زاده به‌ارائهٔ توضیحی دربارهٔ کار خود (که واقعاً به‌آن نیازمندیم) نقل می‌کنیم. تعارفی نداریم و لزومی هم نمی‌بینیم که مجامله در کار بیاید. ما باید چیزی را که می‌خوانیم درک کنیم. با احساس‌مان یا مستقیماً با منطق‌مان، کتاب را خریده‌ایم و این حق را به‌خودمان می‌دهیم که بپرسیم: این عبارت چه می‌خواهد بگوید؟ - حتی با نادرست بودن نقطه‌گذاری‌ها هم (بر حسب استنباط خودمان از عبارت) حرفی به‌میان نمی‌آوریم:
سبزی. سفید. قهوه. سفید. لیمو. سفید. لیمو. سفید. کاهو. سفید. زردک. سفید. زردک. سفید. جنگل. سفید. لک‌لک. سفید. طوطی. سفید. پیچک. سفید. دریا. سفید. کاهو. سفید. لیمو. سفید. آهو. سفید. تیهو. سفید. تیهو. سفید.
کبک
سفید
برف
سفید
این است زندگی (!)
چرخشی در آتش (دفتر شعر)
کمال رفعت صفائی
انتشارات هجرت، کرمانشاه
۸۰ صفحه. ۵۵ ریال.
و این هم شعری از این مجموعه، با عنوان «که از میانه فرو ریخت»
دیوار آهنین بود
اینجا که اکنون دریچه‌ایست[۱]
ما چندان به‌قهر و غضب
ناخن در آن فرو بردیم
اکنون
خورشید می‌درخشد
بر سر انگشت‌های خونی ما.
می‌بینید که بیش‌تر شاعران جوان ما به‌چه راه‌ها می‌روند؟- حرف بر سر محتوای شعر نیست. شعر بودنِ شعر مسأله است. و تشخیصِ شبهِ‌شعر از شعر. با آوردن چند تصویر و تشبیه یااستعاره، ممکن است شبهِ‌شعری بسازیم و شیفته‌اش بشویم و از مرحله پرت افتیم. و این متأسفانه انگار مرضِ مُسری روز شده است؛ این شبهِ شعر کمال رفعت صفائی (نه این که خواسته باشیم بگوئیم فاقد استعدادِ لازم است) نمونهٔ آسان‌گیری است. آسان‌گیری در کار شعر - که حداقل عرق‌ریزان روح است - بسیار زود به‌بی‌استعدادی می‌انجامد. صراحت ما در طرح موضوع نباید او را به‌هیچ وجه برنجاند یا باز دارد اگر موضوع را جدی گرفته باشد. کسی که نوشتن نیاز صادقانهٔ روحش باشد هیچ چیز نمی‌تواند مانع نوشتنش شود. و از قوه به‌فعل درآمدن شعر، امری است که قطعأ به‌تجربه و انتقاد صریح محتاج است. بی‌توجهی به‌انتقادهائی که می‌شود، نشانهٔ آن است که تظاهر به‌شاعر بودن وسیلهٔ آسانِ نامدارشدن تلقی شده است نه وسیلهٔ اَمری که هدف آن ارتباط هرچه محکم‌تر با مخاطبان است.
دموکراسی مستقیم و شوراها.
دکتر کریم قصیم
انتشارات مازیار
۴۶ صفحه، ۳۵ ریال.
در این کتاب مباحثی مطرح است چون «دموکراسی مستقیمِ مردم»، «قانون و انقلاب»، «شورا چیست؟»، «شوراها به‌مثابه مصالح دموکراسی و جایگاه سندیکا و مقام شورای کارگری» که از حیاتی‌ترین مباحث مطرح روز در سرزمین ماست. طرح ضرورتِ شوراها در ارتباط با دموکراسی و سندیکاهای کارگری گواه بر توجه نویسنده است به‌واقعیتی که بعضی‌ها بنابر «مصالح» خود می‌کوشند آن را به‌شکلی مجرد از مسألهٔ دموکراسی و ضرورت‌های اقتصادی مطرح کنند.
از واژه‌های سرخ تعبیرهای سبز.
دفتر شعر منصورهٔ هاشمی
۴۰ صفحه، ۴۰ ریال.
و قطعه‌ئی اینک، از این دفتر، با عنوانِ «اگر عشق بگذارد»:
با ارغوان گونهٔ دریا
بر موجکوبِ سایش جستار
به‌تقدیس تو،
ایستاده‌ام
- اگر عشق بگذارد.
اگر از نقطه‌گذاریِ قطعه (که یکسره مصداق اصطلاحِ نقضِ غرض است) بگذریم، گوئی قصد شاعر جوان ما تنها شگفت‌زده کردنِ خوانندهٔ بینوا است؛ وگرنه، شما به‌خدا، مگر عشق می‌تواند به‌مانعِ عشق تبدیل شود؟
دربارهٔ «سرمایه» مارکس
فردریک اِنگِلس
انتشارات مازیار
۱۲۶ صفحه، ۱۱۰ ریال.
این مجموعه بخش کوچکی است از آنچه انگلس دربارهٔ سرمایه اثر معروف مارکس - نوشته است. اولین بخش این مجموعه شامل سه مرور بر نخستین جلدِ سرمایه است. بخش دوم آن شامل سه نقد است از نُه نقدی کهانگلس بر جلدِ اول سرمایه نگاشته، و بخش سوم مقاله‌ئی است به‌عنوان متمّم بر جلد سوم سرمایه.
پاورقی
^ که منطقاً رسم‌الخط باید چنین باشد: دریچه‌ئی است - به‌خصوص در شعر، توجه به‌رسم‌الخط، برای هدایت خواننده به‌درست خواندن، بسیار ضروری است. چرا که منطقِ شعری، آن را الزامی می‌کند. با صرف‌نظر از جهاتِ مختلفِ این مورد بخصوص اگر خواننده‌ئی این عبارت را دریچهٔ ایست (دریچهٔ توقف) بخواند، چه‌باید کرد؟ - آخر در سطر بالاتر صحبت از دیوار آهنین در میان است و کلّ عبارت نیز مبتدائی است که «موقتاً» خبر ندارد. منظور ما به‌هیچ وجه ایجاد بحث و جدل نیست. البته قسمت آتیِ شعر (پس از فاصلهٔ میان دو جزء) مانع چنین اشتباهی است یا سبب می‌شود که خواننده بی‌درنگ اشتباهِ خواندن خود را اصلاح کند. قصد ما تنها توجه نشان دادن بود به‌موضوع رسم‌الخط که - تکرار می‌کنیم؛ به‌ویژه در شعر - بسیار اهمیت دارد و نباید به‌لِیت و لِعَل فراموش شود یا مورد بی‌توجهی قرار گیرد.