مرامنامه جمعیت اجتماعیون ایران
 | این مقاله در حال تایپ است. اگر می‌خواهید این مقاله را تایپ یا ویرایش کنید، لطفاً دست نگه دارید تا این پیغام حذف شود. |
مقدمه
مرامنامه‌ئی که در این شماره از کتاب جمعه منتشر میشود مربوط به جمعیت اجتماعیون ایران است که در نخستین سال‌های قرن چهاردهم خورشیدی پس از کودتای ۱۲۹۹ و پیش از به قدرت رسیدن رضاخان، در تهران تشکیل شده است. تشکیل این جمعیت را باید نشانه‌ئی از تاثیر ایده‌ها و افکاری دانست که، پس از پیروزی انقلاب اکتبر و تأسیس دولت شوروی، در ایران هواخواهان بسیار یافت. در منابع تاریخی مربوط به‌حوادث اوائل قرن به چگونگس فعالیت این جمعیت و تأثیر آن در رویدادهای سیاسی- به‌ویژه در اواخر دوررهٔ چهارم و انتخابات دورهٔ پنجم مجلس شورایملی- اشاراتی آمده است. ملک‌الشعرای بهار در « تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران» می‌نویسد که جمعیت اجتماعیون در انتخابات دورهٔ پنجم زیر حمایت دولت مستوفی فعالیت می‌کرد و رهبران و فعالین این جمعیت پس از انتخابات در جهت تشویق مردم به بستن مجلس و حتی کشتن مخالفان، یعنی اقلیّت مخالف در مجلس، بوده است. ظاهراً افرادی به مجلس راه یافته بودند که حظورشان خوشایند دولت مستوفی نبوده است[۱].
حسن حلاج، مدیر روزنامه حلاج، نیز در کتاب‌های «تاریخ تحولات سیاسی ایران در قرون معاصر» و « تاریخ مشروطیت- نهضت ایران» ضمن اشاره به‌رونق بازار فرقه‌ها و احزاب سیاسی، پس از جنگ بین‌الملل اول به موضوع تآسیس جمعیت اجتماعیون پرداخته می‌نویسد که این جمعیت « به‌ریاست سید محمد صادق طباطبائی و سلیمان میرزا و میرزاقاسم‌خان صوراسرافیل» تشکیل شده است [۲]. محمدحسن ادیب هروی خراسانی نیز در « تاریخ پیدایش مشروطیت ایران» درباره همین جمعیت اشارتی دارد که تکرار همان مطلب حلاج است.
مرکز فعالیت جمعیت اجتماعیون، در سال ۱۳۰۱، در محلی واقع در ضلع جنوب غربی میدان بهارستان بوده، و در این محل مجالس سخنرانی و اجتماعی دائر می‌شده که مورد توجه مردم بوده است.
از مرامنامه « جمعیت اجتماعیون ایران» دو نسخه در دست ماست: یکی در شانزده صفحه و به قطع ۱۷×۹ سانتیمتر که مقدمه ندارد، ونسخهٔ دوم در سی و یک صفحه و به قطع ۱۴×۹/۵ سانتی متر که دارای مقدمه است. در صفحهٔ نخست (صفحه روی جلد) هر دو نسخه نوشته شده است: هوالله تعالی ـ مرامنامهٔ جمعیت اجتماعیون ایران ـ جدی ۱۳۰۱ـ طهران. در نسخهٔ دوم نام « مطبعهٔ آزاد» نیز آمده است. نسخهٔ دوم این مرامنامه را استاد گرامی جناب دکتر غلامحسین صدیقی در اختیار ما نهادند که علاوه بر دادن اطلاع مربوط به‌محل فعالیت جمعیت در میدان بهارستان، در زمینهٔ منابع مربوط به جمعیت اجتماعیون نیز راهنمائی‌های سودمند فرمودند.
انتشار این مرامنامه از سوی کتاب جمعه فقط به‌قصد آگاهی هموطنان از برخورد آرا‌ء و عقائد سیاسی در دوره بلافصل پس از استقرار مشروطیت در ایران است. این روزها که موضوع قانون اساسی جدید ایران مطرح است بد نیست بدانیم پدران ما در شصت سال پیش از این چه هدف‌ها و آمالی را برای آیندهٔ سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی ایران دنبال می‌کردند.