نیم‌نگاهی به آمریکای لاتین
 | تایپ این مقاله تمام شده و آمادهٔ بازنگری است. اگر شما همان کسی نیستید که مقاله را تایپ کرده، لطفاً قبل از شروع به بازنگری صفحهٔ راهنمای بازنگری را ببینید (پیش‌‌نویس)، و پس از اینکه تمام متن را با تصاویر صفحات مقابله کردید و اشکالات را اصلاح کردید یا به بحث گذاشتید، این پیغام را حذف کنید. |
در حدود بیست هزار سال قبل شاخه‌ئی از نژاد مغول از نواحی سیبری به‌قاره آمریکا مهاجرت کرد و از طریق آلاسکا به‌سرزمین‌هائی پا نهاد که حدود ۲۱۵ قرن بعد افتخار کشف آن نصیب کریستف کلمب شد. اقوام مهاجر مغول به‌دنبال رفع نیازمندی‌های طبیعی‌شان گروه گروه در نواحی شمالی، مرکزی و جنوبی این قاره پراکنده شدند. چنین می‌پندارند که تقریباً ۳ تا ۵ هزار سال پیش دسته‌ئی از همین گروه‌ها به‌سواحل جنوبی آمریکا، یعنی به‌تنگهٔ ماژلان و دماغهٔ هورن رسیده باشند. بعضی از محققان اعتقاد دارند که کم یا بیش یا همزمان با مهاجرت مغولان از راه سیبری به‌آلاسکا مهاجرت‌هائی هم از طریق اقیانوس اطلس از آسیا به‌پرو و آمریکای مرکزی انجام گرفته است.
جمعیت آمریکا را قبل از ورود کریستف کلمب پانزده و نیم میلیون نفر برآورد کرده‌اند. به‌اعتباری می‌توان تمدن و فرهنگ بومیان آمریکا را در طول قرن‌ها زندگی اجتماعی در مجموع به‌دو بخش تقسیم کرد یکی نوع بسیار پیشرفته که ماحصل کوشش مهاجران اسکان یافته بود، چون تمدن مایاها، اینکاها... که هم خط داشتند و هم اعداد را می‌شناختند، و دیگر نوع ابتدائی و آغازین، اکثریت بومیان از دستهٔ دوم بودند. سرخپوستان در مجموعه به‌حدود ۱۷۰۰ زبان و لهجه تکلم می‌کردندو از نظر ترکیب اجتماعی به‌طبقات و گروه‌هائی چون رؤسا، نجبا، روحانیان، عوام، خدمه، کارگران و بردگان تقسیم می‌شدند.
در پیروزی ماجراجوئی‌ها بورژوازی اسپانیا - پرتقال و با کمک مادی و معنوی همین طبقه و پشتیبانی ایزابل ملکهٔ کاستیل، آمریکا بار دیگر کشف شد. این بار توسط کریستف کلمب و به‌دنبال سفر دریائی ۷۱ روزهٔ او و زمانی که در مارس ۱۴۴۳ کلمب به‌اسپانیا بازگشت - بی آن که بداند - راهی را گشوده بود که بعدها ساخت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی جهان را دگرگون کرد.
بورژوازی اسپانیا - پرتقال و پاپ الکساندر ششم پس از آن که گزارش‌های کاشفان را شنیدند بی‌درنگ کنترل کارها را به‌دست گرفتند. پاپ با صدور فتوای ۱۴۹۳ و تعیین حدود اختیارات و فعالیت اسپانیا و پرتقال امکان هر نوع درگیری و جنگ دو دولت را بر سر سرزمین‌های جدید از میان برداشت. فرمان پاپ با عهدنامهٔ دو دولت اسپانیا و پرتقال در سال ۱۴۹۴ جنبهٔ سیاسی و رسمی یافت. به‌این ترتیب ماجراجویان و روحانیت مسیحی به‌همراه طبقات بورژوازی به‌غارت و استثمار قاره‌ئی رو آوردند که به‌گونه‌ئی همچنان ادامه دارد. کاشفان جدید نام قدیمی سرزمین ایتالیا لاتیوم (Latium) یا لاتین را که رنگی دینی - اقتداری داشت بر قربانی خویش نهادند.
***
آمریکای لاتین از سی و یک کشور و ناحیه تشکیل شده است که از لحاظ جغرافیائی و اقلیمی به‌چهار قسمت آمریکای مرکزی، ناحیهٔ کارائیب، آمریکای جنوبی استوائی و آمریکای جنوبی معتدل تقسیم می‌شود.
آمریکای مرکزی
۱. کوستاریکا
از ۱۵۳۰ تا ۱۸۲۱ تحت سلطه اسپانیا بود، ۱۸۳۹ اعلام استقلال کرد.
جمعیت آن، ۱/۸۵۰/۰۰۰ نفر *
وسعت آن، ۱۹/۶۵۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۸۸۴ دلار
کیفیت زیست آن، ۸۵ **
۲. اِل سالوادور
تا ۱۸۲۱ مستعمره اسپانیا بود.
جمعیت آن، ۴/۵۷۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۷/۷۲۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۴۳۲
کیفیت زیست آن، ۶۴
۳. گوآتمالا
در ۱۸۲۳ از اسپانیا کسب استقلال کرد،
جمعیت آن، ۶/۸۲۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۴۲/۰۴۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۵۴۰ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۷۰/۶ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۵۴
۴. هندوراس
در ۱۸۲۱ از اسپانیا کسب استقلال کرد،
در ۱۸۳۸ از آمریکای مرکزی اعلام جدائی کرد،
جمعیت آن، ۳/۶۳۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۴۳/۲۸۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۳۵۹ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۳۱ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۵۱
۵. مکزیک
در ۱۸۲۲ از اسپانیا کسب استقلال کرد
جمعیت آن، ۶۹/۲۰۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۷۶۰/۰۰۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۹۹۶ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۵۱۸ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۷۳
۶. نیکاراگوئه
در ۱۸۲۱ از اسپانیا کسب استقلال کرد،
جمعیت آن، ۲/۴۷۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۵۷/۱۴۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۶۵۰ دلار
کیفیت زیست آن، ۵۴
۷. پاناما
از ۱۵۳۶ تا ۱۹۰۳ به‌کلمبیا وابسته بود
در ۱۹۰۳ با حمایت ایالات متحده از کلمبیا اعلام استقلال کرد،
جمعیت آن، ۱/۶۰۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۲۸/۷۵۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۲۴۰ دلار
گارد ملی با ۱۱ هزار نفر نظامی و ش به‌نظامی
کیفیت زیست آن، ۸۰
ناحیهٔ کارائیب
۱. باهاما
از ۱۴۹۲ تا ۱۷۸۳ تحت سلطه اسپانیا و سپس بریتانیا بود،
در ۱۹۶۴ به‌استقلال داخلی رسید،
در ۱۹۶۷ استقلال کامل یافت،
جمعیت آن، ۱۹۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۵/۳۸۶ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۳۷۰ دلار
کیفیت زیست آن، ۶۱
۲. باربادوس
از ۱۶۲۷ تا ۱۹۶۱ تحت سلطه بریتانیا بود،
از ۱۹۶۶ کسب استقلال کرد،
جمعیت آن، ۲۷۰/۰۰۰ نفر،
وسعت آن، ۱۶۶ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۳۵۲ دلار
کیفیت زیست آن، ۸۹
۳. کوبا
از ۱۵۱۲ تا ۱۸۹۸ تحت سلطهٔ اسپانیا بود،
جمعیت آن، ۹/۸۷۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۴۴/۲۱۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۶۴۰ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۱/۱۶۸ میلیارد دلار
کیفیت زیست آن، ۸۴
۴. دومینیکن
از ۱۴۹۲ تا ۱۸۴۴ تحت سلطهٔ اسپانیا بود،
در ۱۸۴۴ از هائیتی جدا شد و اعلام استقلال کرد،
جمعیت آن، ۴/۶۰۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۱۸/۸۲۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۶۳۰ دلار
کیفیت زیست آن، ۶۴
۵. گرینادا
یکی از جزایر هند غربی با ۱۱۰ هزار نفر جمعیت و ۱۳۳ میل مربع وسع.
۶. گوادلپ
از ۱۶۳۵ تا کنون تحت سلطهٔ فرانسه است،
جمعیت آن، ۳۴۵/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۶۶۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۲۴۰ دلار
کیفیت زیست آن، ۷۶.
۷. هائیتی
از ۱۶۷۷ تا کنون تحت سلطهٔ فرانسه است،
در ۱۸۰۴ کسب استقلال کرد،
در ۱۹۱۵ ایالات متحدهٔ آمریکا آن را اشغال کرد
در ۱۹۳۴ مجدداً استقلال یافت،
جمعیت آن، ۴/۹۱۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۱۰/۷۱۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۷۹ دلار
کیفیت زیست آن، ۳۶
۸. جامائیکا
۱۶۵۵، خروج اسپانیا و اشغال آن به‌وسیلهٔ بریتانیا
در ۱۹۴۴ کسب استقلال داخلی کرد
در ۱۹۶۲ اعلام استقلال کامل
جمعیت آن، ۲/۱۵۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۴/۴۱۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۰۳۷ دلار
کیفیت زیست آن، ۸۴.
۹. مارتنیک
در ۱۶۳۵ فرانسوی‌ها آن را اشغال کردند
جمعیت آن، ۳۶۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۴۲۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۵۴۰ دلار
کیفیت زیست آن، ۸۳
۱۰. آنتیل
مستعمره فرانسه
جمعیت آن، ۲۳۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۳۹ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۶۴۲ دلار
کیفیت زیست آن، ۸۲
۱۱. پوئرتوریکو
۱۸۹۸ پایان استعمار اسپانیا و پیوستن به‌ایالات متحده
در ۱۹۵۲ به‌خودمختاری رسید،
جمعیت آن، ۲/۹۰۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۳/۴۳۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۲/۲۳۰ دلار
کیفیت زیست آن، ۹۰
۱۲. ترینیداوتوباگو
در ۱۷۹۷، اشغال به‌وسیلهٔ بریتانیا
در ۱۸۸۹، ادغام دو سرزمین ترینیداد و توباگو
در ۱۹۶۲ استقلال یافت،
جمعیت آن، ۱/۲۰۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۱/۸۶۵ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۸۶۷ دلار
کیفیت زیست آن، ۸۵
آمریکای جنوبی استوائی
۱. بولیوی
۱۸۲۵ از اسپانیا استقلال یافت
جمعیت آن، ۶/۲۸۰/۰۰۰
وسعت آن، ۴۲۴ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۳۳۲ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۹۴ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۴۳
۲. برزیل
در ۱۸۸۲ از پرتقال استقلال یافت.
در ۱۸۸۹ به‌استقلال کامل رسید،
جمعیت آن، ۱۲۰/۰۰۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۳/۲۸۲/۲۰۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۹۱۲ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۲/۰۹ میلیارد دلار
کیفیت زیست آن، ۶۸
۳. کلمبیا
از ۱۵۳۶ تا ۱۸۱۹ تحت سلطهٔ اسپانیا بود،
در ۱۸۱۹ اعلام استقلال کرد،
جمعیت آن، ۲۶/۵۲۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۴۳۹/۵۳۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۵۲۶ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۲۱۵ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۷۱
۴. اِکوادور
از ۱۵۳۲ تا ۱۸۰۹ تحت سلطه اسپانیا بود،
از ۱۸۲۲ اعلام استقلال کرد،
در ۱۸۳۰ از کلمبیا جدا شد،
جمعیت آن، ۸/۰۸۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۱۰۶/۵۱۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۵۰۵ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۱۶۳ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۶۸
۵. گویان
در ۱۷۹۶، خروج هلندی‌ها و اشغال به‌وسیلهٔ بریتانیا،
در ۱۸۱۴ تشکیل گویان بریتانیا،
در ۱۹۶۱ خودمختاری یافت،
در ۱۹۶۶ به‌استقلال کامل رسید،
جمعیت آن، ۸۷۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۸۳/۰۰۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۵۵۹ دلار
کیفیت زیست آن، ۸۵
۶. پاراگوئه
۱۸۱۱ کسب استقلال اسپانیا،
جمعیت آن، ۲/۹۷۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۱۵۷/۰۵۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۵۳۳ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۴۱ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۷۵
۷. پرو
در ۱۸۲۱ از اسپانیا استقلال یافت،
جمعیت آن، ۱۷/۵۳۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۵۰۰/۰۰۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۷۰۱ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۴۰۶ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۶۲
۸. سوری نام
دولت بریتانیا در ۱۶۱۳ سوری نام را در مقابل اشغال آمستردام جدید (که بعدها نیویورک نامیده شد) به‌هلند واگذار کرد.
جمعیت آن، ۴۲۱/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۶۲/۵۰۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۲۸۲ دلار
کیفیت زیست آن، ۸۳
۹. وِنزوئلا
در ۱۸۳۰ از اسپانیا استقلال یافت و از کلمبیا جدا شد،
جمعیت آن، ۱۳/۵۴۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۳۵۲/۱۴۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۲/۱۷۱ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۷۰۶ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۷۹
آمریکای جنوبی معتدل
۱. آرژانتین
از ۱۵۱۵ تا ۱۸۱۶ تحت سلطهٔ اسپانیا بود،
از ۱۸۱۶ اعلام استقلال کرد.
جمعیت آن، ۲۶/۷۴۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۱/۰۷۳/۰۰۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۱۲۸۵ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۱/۶۶ میلیارد دلار
کیفیت زیست آن، ۸۵
۲. شیلی
در ۱۸۱۸ از اسپانیا استقلال یافت.
جمعیت آن، ۱۱/۰۶۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۲۹۲/۲۶۰ میل مربع
درآمد سرانهٔ آن، ۴۶۵ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۷۲۶ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۷۷
۳. اُروگوئه
در ۱۸۲۸ از اسپانیا استقلال یافت،
جمعیت آن، ۲/۸۴۰/۰۰۰ نفر
وسعت آن، ۷۲/۱۷۰ میل مربع
درآمد ملی آن، ۱۲۶۸ دلار
بودجهٔ نظامی آن، ۷۲ میلیون دلار
کیفیت زیست آن، ۸۷
جمع بندی
آمریکای مرکزی
تعداد کشورها: ۷
جمعیت: ۷۲/۷ میلیون نفر
درآمد سرانه: ۸۹۸ دلار
کیفیت زیست: ۷۰
میزان مرگ و میر کودکان: ۶۹
درصد باسوادان: ۶۹/۸
ناحیهٔ کارائیب
تعداد کشورها: ۱۲
جمعیت: ۲۵/۴ میلیون نفر
درآمد سرانه: ۸۴۷ دلار
کیفیت زیست: ۷۳
میزان مرگ و میر کودکان: ۶۳
درصد باسوادان: ۶۹/۳
آمریکای مرکزی استوائی
تعداد کشورها: ۹
جمعیت: ۱۶۷/۴ میلیون نفر
درآمد سرانه: ۸۸۴ دلار
کیفیت زیست: ۷۰
میزان مرگ و میر کودکان: ۸۴
درصد باسوادان: ۶۹/۴
آمریکای جنوبی معتدل
تعداد کشورها: ۳
جمعیت: ۳۷/۴
درآمد سرانه: ۱/۲۴۵
کیفیت زیست: ۸۳
میزان مرگ و میر کودکان: ۶۳
درصد باسوادان: ۹۱/۵
قیاس کنید با دو کشور ایالات متحده و کانادا (آمریکای شمالی)
تعداد کشورها: ۲
جمعیت: ۲۳۱/۳
درآمد سرانه: ۷/۰۰۰ دلار
کیفیت زیست: ۹۵
میزان مرگ و میر کودکان: ۱۶
درصد باسوادان: ۹۹
پانویس
*^ آمار جمعیت و بودجهٔ نظامی تمام سیاسی و یک کشور مربوط به‌سال میلادی ۸۰-۱۹۷۹ است.
**^ شاخص که پس از کسر میزان مرگ و میر نوزادان و جوانان، تعداد بی‌سوادان جامعه و امید به‌زیست از عدد ۱۰۰ به‌دست می‌آید. به‌شماره قبلی کتاب جمعه مراجعه شود.