شطرنج جوانان پیکار اندیشه‌ها ۲
 | این مقاله در حال تایپ است. اگر می‌خواهید این مقاله را تایپ یا ویرایش کنید، لطفاً دست نگه دارید تا این پیغام حذف شود. |
نوشتهٔ ج. ان. واکر
ترجمهٔ جهانگیر افشاری
قانون حرکت مهره‌ها
صفحهٔ شطرنج:
همان‌گونه که اشاره شد، صفحهٔ شطرنج از ۶۴ خانه تشکیل شده که یکی در میان سیاه و سفید است. برای این‌که نام هر یک از خانه‌ها معلوم باشد، آن‌ها را به‌طور افقی با حروف a تا h و به طور عمودی و از پائین به‌بالا، با اعداد 1 تا 8 مشخص می‌کنند. این طریقهٔ تقسیم بندی خانه‌ها بین‌المللی است و اصطلاحاً آن را «جبری» می‌گویند. در این سیستم، خواندن خانه‌ها فقط از نظرگاه سفید مطرح است.
چیدن مهره‌ها:
مهره‌های سفید و سیاه را به‌ترتیب زیر روی صفحهٔ شطرنج می‌چینند: سفید:
(T) h1 رخ – (C) g1 اسب – (F) f1 فیل – (R) e1 شاه – (D) d1 وزیر – (F) c1 فیل – (C) b1 اسب – (T) a1 رخ
و پیاده‌های سفید در ردیف دوّم در خانه های : a2 – b2 – c2 – d2 – e2 – f2 – h2 قرار می‌گیرند.
سیاه:
(T) h8 رخ – (C) g8 اسب – (F) f8 فیل – (R) e8 شاه – (D) d8 وزیر – (F) c8 فیل – (C) b8 اسب – (T) a8 رخ
و پیاده‌های سیاه در ردیف هفتم در خانه‌های: a7 – b7 – c7 – d7 – e7 – f7 – g7 – h7 قرار می‌گیرند... نکته دیگر این که صفحه شطرنج باید طوری مقابل دو بازکن قرار بگیرد که دو خانه a8 و h1 که سفید هستند، در سمت چپ و روبه‌روی هر یک از آن‌ها واقع شود.
حرکت مهره‌ها
وزیر: حرکت وزیر نامحدود است. در تمام جهات حرکت می‌کند: افقی، عمودی و قطرها. هیچ محدودیتی ندارد. اگر مانعی سر راهش (مثلاً یکی از مهره‌های غیر همرنگ)، باشد می‌تواند آن را از میان بردارد و به‌جایش بنشیند. وزیر قوی‌ترین مهره شطرنج است... هم حرکت رخ را دارد و هم حرکت فیل را. شکل شماره (۱).
- (۱)
رخ: رخ، افقی و عمودی حرکت می‌کند و هر بار می‌تواند یک یا چند خانه، به‌شرط این‌که راهش باز باشد (مهره غیر همرنگ و یا همرنگ سر راهش قرار نگرفته باشد) جلو برود یا به‌عقب بازگردد. رخ نیز می‌تواند مهره غیر همرنگی که راهش را بسته بگیرد و از صحنه خارج کند... دوستان عزیز حتماً متوجه هستند که ما در این قسمت صرفاً به‌طرز حرکت مهره‌ها توجه داریم و ملاحظات مختلفی که در طول یک بازی پیش می‌آید، مورد نظرمان نیست... در شکل شماره (۱) جهت حرکت رخ سفید g7 نشان داده شده است.
فیل: فیل فقط در طول قطرها حرکت می‌کند و مانند رخ می تواند هربار یک یا چند خانه جلو برود یا به‌عقب بازگردد... فیل هم قادر است مهره غیر همرنگ را از سر راه خود بردارد و در خانه ئی که مهره غیر همرنگ جای داشته، استقرار پیدا کند. شکل شماره (۱).
- (۲)
اسب: اسب تنها مهره‌ئی است که از روی دیگر مهره‌ها می‌پرد. حرکتش را می‌توان به‌حرف (L) از حروف فرانسه یا انگلیسی تشبیه کرد... دو خانه به‌جلو یا عقب و یا پهلو می‌رود و سپس یک خانه به‌راست یا چپ منحرف می‌شود. در شکل شماره (۲) طرز حرکت اسب به‌وضوح نشان داده شده است. حال اگر در هر یک از خانه‌های d 3 – h3 – g2 – e2 – e6 – g6 – d5 – h5 مهره‌ئی همرنگ وجود داشته باشد، اسب سفیدی که در خانهٔ f4 نشسته، نمی‌تواند به‌خانه‌هائی که نامبرده شد برود، برعکس اگر مهره‌ئی غیر همرنگ، یعنی سیاه در هر یک از خانه های فوق باشد اسب می‌تواند او را بگیرد و خود به جایش بنشیند. در همین شکل شماره (۲) اسب سفید c6 می‌تواند فیل سیاه d8 و رخ سیاه a5 را (هر کدام در یک نوبت) بگیرد و خود در آن خانه استقرار پیدا کند. حتماً توجه دارید که فیل سیاه d8 نیز می‌تواند با توجه به‌آنچه که در مورد حرکت فیل گفتیم، رخ c7 را، در صورتی که نوبت حرکت سیاه باشد، بگیرد و به‌جای او بنشیند.
شاه: شاه می‌تواند به‌خانه‌های اطراف خود حرکت کند... به‌عبارتی حرکت شاه مانند وزیر است با این تفاوت که حرکت شاه محدود به‌یک خانه در هر نوبت است؛ ولی حرکت وزیر محدودیتی ندارد و یک یا چند خانه می‌تواند جلو یا عقب برود. دو شاه سفید و سیاه هرگز د ر مجاورت یکدیگر قرار نمی‌گیرند؛ زیرا این مجاورت در حکم کیش دادن است و قانون شطرنج می‌گوید هیچ یک از دو شاه نباید به‌طور عمد در معرض کیش قرار بگیرند. در شکل شماره (۳) خانه‌هائی که سیاه شده، خانه‌هائی هستند که دو شاه e6 و e6 نباید در آن مستقر بشوند.
- (۳)
پیاده: پیاده در اولین حرکت می‌تواند یک یا دو خانه جلو برود؛ در حرکت دوّم هر بار فقط یک خانه جلو می‌رود... پیاده نمی‌تواند مثل سایر مهره‌ها به‌عقب برگردد... مستقیم پیش می‌رود و از پهلو می‌زند. در شکل شماره (۳) پیاده سفید d3 می‌تواند یکی از دو پیاده سیاه e4 یا c4 را بگیرد و خود در آن خانه بنشیند. البته اگر نوبت حرکت سیاه باشد، هر یک از دو پیاده e4 و c4 نیز می‌توانند پیاده سفید d3 را بگیرند و در خانهٔ d3 استقرار پیدا کنند... پیاده اگر بتواند خودش را به‌آخرین خانهٔ صفحهٔ شطرنج برساند، ارتقاء مقام پیدا می‌کند و تبدیل به‌وزیر یا رخ یا فیل و یا اسب می‌شود... معمولاً چون وزیر از همه مهره‌های دیگر نیرومندتر است، ارجح است در این حالت تبدیل به وزیر بشود؛ بنابراین در یک صفحه شطرنج ممکن است چند وزیر، چند رخ، چند اسب و یا چند فیل (در صورتی که پیاده‌های سفید و سیاه ارتقاء مقام پیدا کنند) وجود داشته باشد. شکل شماره (۳) طرز حرکت پیاده را نشان می‌دهد.