ماهیگیران چاهبهار
 | این مقاله در حال تایپ است. اگر می‌خواهید این مقاله را تایپ یا ویرایش کنید، لطفاً دست نگه دارید تا این پیغام حذف شود. |
عکس گزارشی از پیروز کلانتری
اقتصاد بلوچستان، به‌ویژه در نواحی جنوبی آن بر دو عامل تکیه دارد:۱) ماهیگیری ۲) واسطگی فروش اجناس خارجی. خرده‌فروشی محصولات محدود کشاورزی و دست‌ساخته‌های روستائیان در بازارهای محلی هم در کنار عوامل بالا جریان دارد. از تولید صنعتی نشان آشکاری پیدا نیست. تنها، آن هم به عنوان یک حادثه، کارخانهٔ نساجی «ایرانشهر» به مراحل بهره‌برداری نزدیک می‌شود که از هم‌اکنون چشم‌ها و دست‌های بسیاری متوجه آن است.فعالیت‌های راهسازی منطقه و کارخانه‌های ساختمانی تأسیسات بندر «کنارک» نیز به‌عنوان بازار موقت کار، نیروی کار قابل توجهی را از منطقه و دیگر نقاط کشور جذب کرده‌است. نقش و نشان روشن و زندهٔ کار ماهیگیری جنوب را می‌توان در چاهبهار سراغ گرفت. چاهبهار به‌برکت ماهیگیرانش چهره‌ئی بومی‌تر و هویّتی آشکارتر از بندرعباس دارد، گرچه نشانه‌های موجود در آن، خبر از دگرگونی‌هائی سریع و نزدیک و تحمیلی می دهد. همین‌حالا هم جریان صید که فروکش می‌کند، بیشتر ماهیگیران به‌شکلی دست‌شان را در فعالیت‌های ساختمانی و راهسازی بند می‌کنند یا وارد جریان واسطگی خرید و فروش کالاهای خارجی می‌شوند. خانه‌های آجرساز داخل شهر، بیشتر از آن ِ کارمندان ادارات و نوکیسه‌های بومی است که در مسیر موقعیت‌های پیش آمده به‌جائی رسیده‌اند. ماهیگیران و دیگر بومیان بندر که از طریق خرده فروشی و کارگری چرخ لنگ زندگی‌شان می‌گردد در چادرها و کپرهای نزدیک ساحل زندگی می‌کنند. ماهیگیری در چاهبهار، برخلاف سواحل دریای شمال، در تمام فصل‌ها به‌راه است و فقط در تابستان به جهت طوفانهای شدید تداومش را از دست می‌دهد. دوسه ساعت بعد از نیمه‌شب، سوار بر قایق به‌آب می‌زنند و هنگام غروب به‌ساحل برمی‌گردند.در تابستان، خورشید که فرو می‌نشیند، در گروه‌های چهار پنج نفری قایق به‌آب می‌اندازند و صبح از ساعت پنج و شش، پس از سپیدی سحر و طلوع خورشید راه بازگشت در پیش می‌گیرند. گاه برای چند روز در دریا می‌مانند تا دست خالی به‌ساحل بازنگردند. کلا ً، کار در چارچوب فعالیت یک خانواده روی یک قایق امکان‌پذیر نیست و ماهیگیران در قالب گروه‌های چند خانواده‌ئی درهزینه و درآمد قایق شرکت دارند. در جریان ماهیگیری، انتقال ماهی به ساحل، شکافتن و شستن ماهی‌ها، خشک کردن و نمک‌زدن و فروش ماهی‌ها و دیگر مراحل کار، به‌نسبت قوت و کارائی افراد، نوعی تقسیم کار شکل گرفته‌است که در مراحل تخصصی‌تر کار، همچون جمع‌آوری و گستردن تور و شکافتن و شستن ماهی‌ها جاافتادگی بیشتری دارد. زنان بیشتر در بافتن و تعمیر تور فعالیت دارند. بچه‌ها هم کم و بیش در تمام مراحل کار کمک بزرگترها هستند و نقش خود را در چرخش اقتصاد خانواده‌خیلی زود درمی‌یابند.
جدا از مصرف خودی، مازاد محصول را از طریق واسطه‌ها به داخل منطقه می‌فرستند یا برای کنسروشدن و صدور راهی شیلات بندرعباس می‌شود. در تابستان و دیگر فصل‌ها ماهیگیران روزها را به تعمیر تورها، مرمت و روغن زدن به بدنه‌ی قایق (برای پیش‌گیری از ترک خوردن چوب‌ها) و جمع و جور کردن وسایل کار مشغولند و در فرصت کوتاه فراغت، یا زیر آلاچیق‌های ساحل می‌آسایند یا سری به چایخانه‌ی بندر می‌زنند و زیر باد گرم پنکه‌های آنجا دربارهٔ کار و زندگی‌شان به صحبت می نشینند.
چاهبهار مرکز تهیه‌ٔ ابزارصید ماهی و بازار فروش ماهی روستاهای ساحلی دور و بر است. لزوم خرید چوب قایق‌ها از هند و ضرورت فروش دم و گوشت نمک‌سودهٔ کوسه ماهی به‌خارج از منطقه، پای دلالان را به چاهبهار باز کرده‌است. بهای هر قایق از ۲ تا ۶ هزار تومان است. قبلا از هند خریداری می‌شده، اما حالا فقط چوب آن(به نام گال) از هند می‌آید و خود ماهیگیران آن‌‌را می‌سازند. هنوز با وجود استفاده از موتورهای انفجاری از پارو و شراع هم بهره می‌گیرند. تور ماهیگیری از نخ ابریشمی بافته می‌شود واز ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ تومان قیمت دارد. در کپرها و چادرها، مجموعهٔ زیستی ماهیگیران، روابط خانواده‌ها به‌جهت همکار‌شان در جریان تامین معاش زندگی، نزدیک و جوش‌خورده است. با مسائل شهری رابطه‌ٔ محدودی دارند و با مسائل خارج ازمنطقه بیگانه‌اند. مسلما این روابط چنین بسته و دست‌نخورده باقی نمی‌ماند و چهرهٔ بومی بندر و زندگی ماهیگیران به‌زودی ترک خواهد خورد. راه آسفالت زاهدان چاهبهار و فعالیت‌های تاسیساتی بندر کنارک که در فاصله زمانی نزدیک پای عوامل خارج از منطقه را به‌بندر باز می‌کند، در گستردگی روابط و پیدایی قشربندی‌های تازه اثر خواهد گذاشت. ماهیگیر چاهبهار نمی تواند برکنار از روابط تازه، روال گذشته زندگیش را دنبال کند. برای او همسازی با وضع جدید آسان نیست. اما او ناگزیر به ورود دراین جریان است. در این میان، بروز تضادها و درگیری با مسائل، قابلیت‌های او را برای دخالت عمیق‌تر در روابط اجتماعی و موقعیت‌های زیستی قوّت می‌بخشد.
این نوشته با استفادهٔ از مقالهٔ «ماهیگیری در روستای رمین» آقای محمدعلی احمدیان در مجله هنر و مردم شهریور ۳۶ تهیه شده است.