۲۸ مرداد، قیام ملی «ایشان»
 | این مقاله در حال تایپ است. اگر می‌خواهید این مقاله را تایپ یا ویرایش کنید، لطفاً دست نگه دارید تا این پیغام حذف شود. |
«عروج و سقوط سیا» نام فیلمی تلویزیونی است که در سال ۱۹۷۵ تلویزیون گواتادا آن را در سه بخش تهیه کرد: این فیلم که در اوایل ماه ژوئیهٔ همان سال از شبکهٔ تلویزیون مستقل انگلستان ITV پخش شد می‌کوشید تا بینندگان را با فعالیت‌های گوناگون سازمان جاسوسی آمریکا آشنا کند: در آن زمان سنای آمریکا فعالیت‌های این سازمان را بررسی می‌کرد و بار دیگر حکومت پنهان «سیا» موضوع بحث و گفتگو شده بود.
در سالیان گذشته، هربار که از سیا سخنی به‌میان آمده، بحث ایران هم بوده است: ۲۸ مرداد نخستین اقدام مهم و موفق از «صفحات زرین» کارنامهٔ این سازمان است که هیچ نویسنده‌ای، اعم از موافق یا مخالف، فرصت را برای یادآوری این نکته از دست نمی‌نهد. «عروج و سقوط سیا» نیز از این قاعده مستثنی نبود. در بخش دوم این فیلم، تهیه کنندگان از کیم روزولت، عامل و مجری و صحنه گردان «قیام ملی بیست و هشت مرداد» خواسته بودند که دربارهٔ کودتای علیه مصدق سخن بگوید. آنچه در زیر می‌آید برگردان آن‌قسمت از متن فیلمنامهٔ بخش دوم «عروج و سقوط سیا» است که از نقش «سیا» در برانداختن حکومت ملی مصدق پرده برمی‌دارد:
گوینده: داستان کودتاهای سیا در اطراف و اکاف دنیا، از اواسط دههٔ پنجاه آغاز شد. امپراطوری‌های بریتانیا و فرانسه که از آفریقا، خاورمیانه و هندوچین عقب می‌نشستند، حکومتهای متمایل به چپ پیدا می‌شدند. پاسخ رؤسای جمهوری آمریکا که هنوز درگیر جنگ سرد بودند، این بود که باید برای سرنگون کردن برخی از این حکومت‌ها کوشش شود امشب به سه تکنیک مختلف که سیا از آنها برای ساقط کردن حکومت‌ها در ایران، گویان و کوبا استفاده کرد نظری می‌اندازیم.
نخستین موفقیت سیا در ساقط کردن یک حکومت، در ایران در ۱۹۵۳ به‌دست آمد. در آن زمان، ایران در حوزهٔ نفوذ بریتانیا در خاورمیانه قرارداشت. امّا منافع نفتی بریتانیا در ایران با رهبری نخست وزیر جدید، محمد مصدق، ملی شده بود. آمریکائیان که می‌ترسیدند ذخایر نفتی عظیم ایران به‌دست شوروی بیفتد در برانداختن مصدق توافق کردند. نقشه این بود که در ایران کودتایی بوسیلهٔ این مرد (تصویر کیم روزولت) انجام شود که عامل سیا بود و نوهٔ تئودور روزولت، رئیس جمهوری اسبق آمریکا، در آغاز ۱۹۵۳، نقشهٔ سیا در یک کمیسیون در وزارت خارجه در واشنگتن تصویب شد. تنها می‌بایست از یک قاعدهٔ اصلی پیروی شود: دست آمریکا در این کار نباید دیده شود.