نگاهی به‌جنبش روشنفکران ایران
دو سال از آزمایش «شب های کانون نویسندگان ایران» در انجمن ایران و المان گذشت. می گوئیم آزمایش، زیرا این حرکت به راستی خطر کردن در نوعی آزمایش تازه بود، آزمایشی در رویاروئی دموکراتیک با نظام جبار شاهنشاهی، در گشودن راهی از میان ظلمت سانسور، در حرکت بر لبه تیغ. نطفه این آزمایش اجتماعی، پیش از «شب های شعر»، در فعالیت جمعی ولی محدود روشنفکران در « کانون نویسندگان ایران» بسته شده بود. اقدام به تاسیس « کانون نویسندگان ایران» خود آزمایش تازه ای در زمینه جنبش های اعتراضی بود. هدف در واقع عبارت بود از پرداختن به مسائل عام و بنیادی جامعه از دریچه تنگ پایگاه صنفی: پرشی اعتراضی از سکوی اهل قلم به بلندترین و عام ترین آماج های حرکت تاریخی جامعه، و طرح مساله فرهنگ و خلاقیت فرهنگی. به این اعتبار، اقدام کانون نویسندگان ایران، اگرچه در ظرفی صنفی انجام گرفت بعدی اجتماعی و عمیقا سیاسی داشت چرا که در واقع الگوی فرهنگی حاکم را- با همه لوازم و شیوه های اجرائی و
سیاسی آن- به مبارزه می طلبد و برداشتی دیگر از زندگی الگوئی دیگر از فرهنگ، را پیشنهاد می کرد. آزادی و خلاقیت، و ضرورت رشد آزادانه فرد اجتماع، عناصر اصلی این فرهنگ جدید بود که نمی بایست به هیچ بهانه ئی به خطر افتد. در نخستین بیانیه ئی که به امضای چهل و نه نفر از روشنفکران ایران در اردیبهشت ماه ۱۳۴۷ خورشیدی منتشر شده و پایه و محور فعالیت برای تاسیس کانون نویسندگان ایران قرار گرفته بود گفته می شد که:
«... مردم و سازمان های عامله کشور، خاصه همه کسانی که با اندیشه و ابداع سر و کار دارند، باید بیاموزند که بیان و اندیشه دیگران را، خواه موافق یا مخالف، تحمل کنند و آزادی را به خود محدود ندارند، دایه و قیم و یا از آن بدتر گزمه نباشند. چه آزادی اندیشه و بیان در فطرت آدمی است و هیچ جبر و تحکمی قادر بر محور آن نیست. آزادی اندیشه و بیان تجمل نیست، ضرورت است، ضرورت رشد آینده فرد و اجتماع ما»
در نامه ئی که در خرداد ماه ۱۳۵۶ به مناسبت تجدید فعالیت عملی اخیر کانون و شروع اعتراض جمعی به سانسور و خفقان رژیم پهلوی با امضای چهل تن از نویسندگان به نخست وزیر وقت فرستاده شد در محکوم کردن الگوی فرهنگی مسلّط بر جامعه چنین آمده بود:
«...فرهنگ و خلاقیت فکری و هنری در جامعه ما دچار توقف و رکود شده است و حتی به جرات می توان گفت که نشانه های بسیار نگران کننده ئی از انحطاط فرهنگی نیز پیداست که ابعاد آن هر روز گسترده تر می شود. به عقیده ما این وضع ناشی از عوامل پیش پا افتاده فنی و مالی در زمینه نشر کتاب نیست که در کجامع رسمی و دولتی عنوان می شود بلکه در درجه اول بسته به محدود بودن شدید شرائط تفکر خلاق و آزادانه برای نویسندگان، شاعران، اندیشمندان و کلیه کسانی است که در عرصه فکر و هنر صلاحیتی بالفعل یا بالقوه دارند. سپس مربوط به ضوابط شدید سانسور است
 | این مقاله در حال تایپ است. اگر می‌خواهید این مقاله را تایپ یا ویرایش کنید، لطفاً دست نگه دارید تا این پیغام حذف شود. |