کتاب‌های تازه ۱۴

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۴ صفحه ۱۴۸

کتاب جمعه سال اول شماره ۱۴ صفحه ۱۴۹

هنر آدمیان نخستین- جلد اول

هنر تمدن‌های پیشین-جلد دوم

تألیف: رضا علامه‌زاده

از انتشارات: جهان کتاب

بها هر جلد ۷۰ ریا ل

جلد اول و دوم شناخت اجتماعی هنر نوشتهٔ رضا علامه‌زاده که با عنوان‌‌های هنر آدمیان نخستین و هنر تمدن‌های پیشین انتشار یافته، حاوی اطلاعات آموزش دهنده‌ و سودمندی دربارهٔ چگونگی پیدایش انسان و سیر تحول و تکامل اوست.

امّا ویژگی کار علامه‌زاده در این دو کتاب تنها توجیه و تبیین تاریخی پیدایش انسان و شناساندن مراحل گوناگون زیست فیزیولوژیکی و اجتماعی و اقتصادی او با زبان و بیانی ساده و درخور فهم همگان نیست، چه آگاهی‌هائی از این شمار را می‌توان با اندکی کوشش در بسیاری منابع علمی یا کرونولوژی‌های تاریخی یافت. آنچه کار علامه زاده را اعتبار و تشخصّ می‌بخشد این است که نویسنده به‌منظور تنوع بخشیدن به‌موضوعی صرفاً علمی و برای بسیاری خسته‌کننده، و نیز زودودن هاله‌های افسانه و ابهام از اساسی‌ترین مسأله ذهنی کودکان و برخی کلانسالان که درکی درست و منطقی از هستی خویش ندارند، به‌موازات پی‌‌جوئی و شناختموضوع و حفظ اصالت علمی آن، به‌شیوهٔ گفت و گو با فرزند، و بهره گیری از تجربه‌های عینی و نشانه‌ها و خاطره‌های روشن و آشنا، هنر را به‌عنوان «همزاد انسان» و محصول «کار» که «آفرینندهٔ انسان» است، معرفی کرده و بازشناسانده است.

نکتهٔ مهمی که نویسنده در بررسی و شناخت «انسان» و «هنر» بدان پرداخته این است که در بازگوئی تاریخ مستند تحول و تکامل رابطهٔ انسان و هنر، کوشیده است تا ضمن رعایت اصول و مبانی مدوّن این بخش از دانش بشر، عنصر اصلی تکامل را که زیربنای روابط و مناسبات اجتماعی و فرهنگی انسان در طول تاریخ بوده است به‌عنوان زمینهٔ اصلی بحث و معیار حرکت و تکامل تاریخی انسان به خواننده بشناساند و به‌روشنی قانونمندی‌های عام تاریخ تکامل انسان و هنر را تصویر کند.

علاوه بر این تأکید بر «دوره»های تاریخی از دیدگاه اقتصادی و به‌کار گرفتن زبان و بیانی ساده و روان و شیوهٔ استدلال در خور فهم همگان و پرهیز از نقل و قول‌های مستقیم و حاشیه نویسی و ارجاع‌هائی که این‌گونه مخاطبان را دلزده و خسته می‌کند. هم چنین استفاده از تصاویری که موضوع را برای خواننده مستند عینی و فهم آن را آسان می‌کند، از خصوصیات دو کتاب آموزنده‌ئی است که نشر آن‌ها پاسخی است بر ضرورت‌های فرهنگی جامعه.

انقلاب در تئوری و در عمل

نوشته: غلامحسین خیّر

از انتشارات: مؤسسهٔ مطالعات ایرانی

بها: ۸۰ ریا ل

کتاب یکصدویازده صفحه‌ئی «انقلاب در تئوری و در عمل» که محتوای آن به پنج بخش با عنوان‌های: انقلاب چیست، انقلاب‌ها چگونه پدید می‌آیند و... تقسیم شده، در واقع در برگیرندهٔ دو بخش کلی است.

بخش نخست بررسی شتابزده و نظریه‌پردازانه‌ئی است که چگونگی پیدایش «انقلاب» به شیوهٔ گزارش نویسی و نامستند که با وجود صداقت نویسنده در طرح و ارائه مفاهیم، به سبب پیروی نکردن بحث از اسلوب تحقیق و قواعد و تعاریف مدون و مشخصی که در تحلیل مباحثی از این دست وجود دارد، می‌توان آن را صرفاً نگرشی شخصی بر رویدادها و یا فرایافتی سیاسی انگاشت.چه امروزه هر دگرگونی‌ئی بنا به خصلت ماهوی و خاستگاه طبقاتی و جهان‌بینی و هدف‌های مشخصی که آماج می‌گیرد، دارای تعریف دقیق علمی است و مثلاً آن‌چنان که در بخش نخست کتاب اشاره شده، چیزی به‌نام «انقلاب جزئی همواره آرام» وجود ندارد و از آن حرکت‌ها و جنبش‌های اجتماعی که از خصیصه «کلی» و «انفجاری» خالی باشد نمی‌توان به‌عنوان انقلاب یاد کرد.

نویسنده آن‌گاه در همین بخش مروری بر حوادث مهم تاریخ گذشته ایران کرده که بر مبنای دریافت شخصی نویسنده، در حد «مروری» برای یادآوری خواننده پذیرفتنی است جز این، سوای مشروطیت، بر دیگر حادثه‌ها و دگرگونی‌های تاریخ گذشته، انقلاب نام نهادن مخدوش کردن مفاهیم علمی است.

بخش دوم کتاب حاوی بحثی است کمابیش آگاهی دهنده در شناخت زمینه‌های تاریخی و اجتماعی جنبش انقلابی‌ئی که یکی از فاسدترین رژیم‌های موجود جهان را در ۲۲ بهمن ماه سرنگون کرد.

نویسنده در این بخش کوشیده است تا بر مبنای ادراک و بینش خویش، بی‌طرفانه گزارشی تفسیری از رویدادهای سیاسی /اخرین روزهای پیش از سرنگونی رژیم بدست دهد و ترکیب نیروهای انقلابی و عناصر کارساز و هویت آنان را، واقع‌بینانه تصویر کند. سپس با دیدی دقیق‌تر به‌بررسی اتفاقاتی بپردازد که پس از ۲۲ بهمن روی داد.

کتاب صرف نظر از لغزش‌ها و کاستی‌های آشکار در تعریف و طبقه‌بندی و انطباق مفاهیم علمی و به‌کار نگرفتن شیوهٔ تحقیق و ارجاع، می‌تواند به‌سبب در بر داشتن تلقی‌ها و نکته یابی‌های جالب از ساخت حاکمیت انقلابی، به‌عنوان مدخلی بر تحلیل علمی و گسترده برای پژوهندگان و دوستداران این گونه مباحث سودمند افتد.