بیانیه کانون نویسندگان ایران درباره شب‌های شعر و تعلیق گروه پنج نفری
هموطنان عزیز نزدیک به‌‌دو ماه است که کانون نویسندگان ایران قصد خود را دائر بر برگزاری شب‌هائی تحت عنوان «آزادی و فرهنگ» اعلام داشته است. هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران در مذاکرات شفاهی خود با مقامات مسئول و در مکاتباتی که با دستگاههای دولتی در این زمینه انجام داده، و نیز در بیانیه‌های رسمی کانون و مصاحبهٔ مطبوعاتی هیأت دبیران، بارها اعلام داشت که هدف کانون نویسندگان ایران از برگزاری شب‌های کانون، ضمن تجدید خاطره و بزرگداشت شب‌های شعر دو سال پیش، کوشش برای تجزیه و تحلیل مسائل اجتماعی و فرهنگی ایران از دیدگاه مرامنامهٔ کانون و تقویت دستاوردهای انقلاب شکوهمند ایران در زمینهٔ آزادی بیان و عقیده و اعتلای فرهنگی جامعهٔ ایرانی است. ما از همان آغاز گفتیم و بارها نیز گفته خود را تکرار کردیم که کوشش داریم شب‌های کانون نویسندگان در شرائطی برگزار شود که امکان هیچگونه سوء‌استفاده برای عناصر مخرب و ضدانقلاب به‌‌وجود نیاید و بویژه دولت موقت جمهوری اسلامی ایران در رابطه با برگزاری این شب‌ها قبلاً از خود سلب مسئولیت نکند. در تمام مدت این دوماهه که سرگرم فراهم کردن مقدمات برگزاری این شب‌ها بوده‌ایم نیز همین سیاست را گام به‌‌گام دنبال کرده و هرگز از آن عدول نکرده‌ایم.
متأسفانه در آستانهٔ شروع برگزاری «شب‌ها» در تاریخ اعلام شدهٔ قبلی (دوم آبان ماه ۱۳۵۸) وضعی پیش آمد که برگزاری شب‌های کانون را به‌‌ناچار به‌عهدهٔ تعویق انداخت. نخست وزارت کشور طی نامه‌ئی به‌‌کانون نویسندگان ایران در زمینه حفظ انتظامات شب‌های کانون در محوطه چمن دانشگاه تهران از خود سلب مسئولیت کرد و بدینسان مذاکرات ما با مقامات دانشگاهی برای تأمین جا و مکان برگزاری این شب‌ها عملاً به‌‌بن‌بست کشانده شد. این طرز برخورد مقامات رسمی با مسألهٔ شب‌ها نه‌تنها استفادهٔ ما از مراکز فرهنگی و دانشگاهی کشور را با بن‌بست رو به‌‌رو کرد بلکه تأثیر نامساعدی در زمینهٔ استفاده از دیگر مراکز تجمع نیز به‌‌جا گذارد. چندانکه مجموعهٔ اقدامات ما برای استفاده از دیگر مراکز تجمع نیز، علیرغم پشتیبانی گروههای متعدد از شب‌های کانون، تاکنون به‌‌جایی نرسیده است.
همزمان با اعلام نظر وزارت کشور و درست چهار روز مانده به‌‌شروع برگزاری شب‌های کانون در تاریخ اعلام شدهٔ قبلی، موج مخالفت تازه‌ئی از طرف یک گروه فشار پنج نفری در داخل کانون نویسندگان ایران علیه ما برانگیخته شد. پنج تن از اعضای کانون نویسندگان ایران که برخی از افراد مؤثرشان خود عضو کمیته تدارک شب‌ها بودند و تقاضای سخنرانی و شعرخوانی نیز داشتند پس از آگاهی از نظر مخالف وزارت کشور و پس از آن که دیدند به‌‌نظرات یکجانبه‌شان در دادن جهت سیاسی خاص بهشبهای کانون، در جلسات کمیتهٔ تدارک به‌‌جائی نمی‌رسد ناگهان فتنه‌جوئی آغاز کردند و بعد از دو هفته ایجاد جنجال و آشوب در داخل کانون، با استفاده از روزنامه‌های ارگان احزاب سیاسی معین و از طریق نامه‌پراکنی‌ها در مطبوعات کشور شروع به‌‌مشوش کردن اذهان عمومی هموطنان نسبت به‌‌هدف‌ها و مقاصد کانون نویسندگان ایران کردند و کار فتنه‌انگیزی را به‌‌جائی رساندند که عملاً به‌‌پرونده‌سازی علیه کانون نویسندگان ایران بیشتر شبیه است و هر ناظر بیطرف و آگاهی می‌تواند این معنا را از لابلای اتهامات بی‌پایه‌ئی که علیه ما عنوان می‌کنند به‌‌خوبی دریابد. این نیّت حضرات البته از آغاز کار برای ما آشکار بود. موضع‌گیری‌ها و سخنان تشنج‌انگیز و نفاق‌افکنانه این گروه از آغاز بحث در کمیته تدارک شب‌ها در کانون نویسندگان ایران کمترین تردیدی در هدف‌ها و مقاصد آنان باقی نمی‌گذاشت. مسلّم بود که یک گروه سیاسی معین می‌کوشد با بهانه قراردادن مسائل کلی مربوط به‌‌انقلاب ایران، زمینه را چنان فراهم کند که خود را تنها مدافع انقلاب و کانون نویسندگان ایران و دیگر کانون‌ها و گروههای آزادیخواه و مترقی را دشمن انقلاب ایران وانمود کند و برای رسیدن به‌‌این هدف از هیچ کوششی مضایقه ندارد.
هموطنان عزیز نگاهی به‌‌مطالب سراپا تهمت و افترائی که این روزها در روزنامه «مردم» ارگان مرکزی حزب توده ایران، و روزنامه «اتحاد مردم» ارگان اتحاد دموکراتیک مردم ایران به‌‌دبیر کلی آقای محمود اعتمادزاده (به‌آذین)، بر علیه کانون نویسندگان ایران منتشر می‌شود کافی است تا ماهیت تلاش‌هائی را که یک گروه سیاسی معین، با وابستگی‌های شناخته‌شده، برای سلطه یافتن بر کانون نویسندگان ایران انجام می‌دهد روشن کند. آنها به‌‌ما تهمت می‌زنند که گویا معتقدیم «هیچ چیز در ایران عوض نشده» و گویا با رهبری انقلاب ایران مخالفت داریم و می‌خواهیم جنبشی بر ضد نظام حاکم به‌‌راه اندازیم. این گونه اتهامات بی‌پایه برای ایجاد تشنج و نفاق‌افکنی بارها از طرف همین گروه پنج نفری و طرفداران در جلسات عمومی هفتگی کانون نیز عنوان شده و هربار با قاطعیت از سوی هیأت دبیران و اکثریت اعضای کانون رد شده است. بیانیه‌های رسمی کانون نویسندگان ایران نیز اسناد مکتوبی برای اثبات بی‌پایه بودن ادعاهای آنانست. ما هیچگاه و در هیچ موردی نگفته‌ایم که «چیزی عوض نشده» و هرگز «با هر صدای مخالفی» هماواز نشده‌ایم. ما در فرصتی دیگر، برای اطلاع کسانی که به‌‌جزئیات ماجرای «شب‌های کانون» علاقمند هستند به‌‌تفصیل نشان خواهیم داد که چگونه سراسر گفته‌ها و ادعاهای این مأموران ارگان‌های آزمایش شده و مردود شده، از آن قبیل که قبلاً یاد کردیم، جز جعل و دروغ و افتراهای بیشرمانه چیز دیگر نیست. عجالتاً ذکر این نکته کافی است که طرح این گونه اتهامات تلاش مذبوحانه عواملی است که دهها سال است در وجدان بیدار ملت ایران به‌‌جرم خیانت و سرسپردگی به‌‌بیگانه محکوم شناخته شده‌اند و اینک می‌خواهند با قربانی کردن روشنفکرانی که امتحان خود را در مبارزه ضداستبدادی و ضدامپریالیستی ملت ما داده‌اند، و با خوشرقصی و چاپلوسی و عابدنمائی فریبکارانه خود را پیرو رهبری انقلاب و دوستدار خلق ما جا بزنند. مگر نه آنست که این گونه اتهامات بی‌پایه علیه کانون نویسندگان ایران تنها از جانب کسانی عنوان می‌شود که خود در مقاطع تاریخی حساس وابستگی به‌‌بیگانه و خیانت خویش را نسبت به‌‌منافع خلق ما آشکار کردند، و تا آنجا پیش رفته که حتی از تجزیه ایران به‌‌دو بلوک تحت نفوذ ابرقدرت‌ها نیز رسماً دفاع کردند؟. ما از آغاز می‌دانستیم که این گروه و حامیان شناخته‌شدهٔ آنها چه نیت شومی دارند، اگر، در تثبیت سلطهٔ موردنظر خویش بر کانون، و دادن جهت سیاسی دلخواه خود بهشبهای کانون نویسندگان ایران موفق نشوند، و ما بخواهیم شب‌ها را به‌‌صورت مستقل برگزار کنیم، چه خطراتی ممکن است از جانب دشمنان دیرین جنبش‌های ملی وضداستعماری ملت ما شب‌های کانون را تهدید کند تا بهانهٔ لازم برای هجومی مجدد به‌‌کانون‌ها و گروههای آزادیخواه مستقل با فتنه‌انگیزی‌های احتمالی در جریان برگزاری شب‌ها فراهم شود. و بهمین دلیل به‌‌محض اعلام مخالفت وزارت کشور برگزاری شب‌ها را در تاریخ اعلام شدهٔ قبلی لغو کردیم. منتها با سکوت آگاهانهٔ خود کوشیدیم تا این گروه شناخته‌شده و حامیانشان هرچه بیشتر در نزد اکثریت اعضای کانون و در پیشگاه افکار عمومی مردم ایران رسوا شوند و با دروغ‌پراکنی و سخنان افتراآمیز خود پرده از افکار و نیات باطنی خویش بردارند.
هموطنان عزیز صرفنظر از هایهوی بیهوده‌ئی که مدعیان برانگیخته‌اند – و چنانچه رعایت مصلحت اجتماعی ملت ما در لحظهٔ کنونی تاریخ نبود کمترین تأثیری در روال عادی کار کانون نمی‌توانست داشته باشد - ماجرای شب‌های کانون نویسندگان ایران که از دو ماه پیش مطرح شده، اکنون عملاً به‌‌مرحله‌ئی رسیده است که با شرائط حاکم بر جامعه در دوماه پیش تفاوت کلی دارد. اکنون موج مبارزه بی‌امان بر ضد امپریالیسم جهانی، بویژه امپریالیسم جهانخوار امریکا، بهمت دانشجویان عزیز بار دیگر در میهن ما به‌‌حرکت درآمده و کار این مبارزه قاطع و آشتی‌ناپذیر به‌‌جائی رسیده که تمامی ملت ما با همه توان و ایمان خویش در برابر سردستهٔ غارتگران بین‌المللی یعنی آمریکا قرار گرفته است. اکنون امپریالیسم انقلاب ما را، که دهها هزار شهید در راه آن به‌‌خاک وخون خفته‌اند، تهدید می‌کند و می‌کوشد با فتنه‌انگیزی جهانی و توسل به‌‌محاصره اقتصادی و حتی تهدیدهای نظامی اراده ملی ما را بشکند. در چنین هنگامه‌ئی از نبرد یک ملت آگاه باایمان در برابر یک قدرت شیطانی جهانخوار ما به‌‌مسئولیت خود در برابر خلق ایران آگاهیم و هرگز نخواهیم گذاشت کوچکترین فرصتی برای استفاده احتمالی عوامل ضدانقلاب فراهم شود. ما در جریان طولانی مبارزه مقدس ملت بر ضد استبداد وابسته به‌‌امپریالیسم همواره در سنگر مردم بودیم و در این مرحله جدید از مبارزه نیز همچنان همه توان فرهنگی خود را در خدمت هدفهای عمومی مبارزه مردم با ایمانی عمیق‌تر به‌‌کار خواهیم گرفت. قصد ما از برگزاری شب‌های کانون، چنانکه بارها گفته‌ایم، فقط رساندن پیامی فرهنگی بود. ما می‌توانیم این گونه پیام‌ها را با استفاده از وسائل دیگری چون کتاب یا نوار در هر حال به‌‌مردم بیداردل ایران برسانیم و چنین نیز خواهیم کرد. و این در حالی است که اکثریت قاطع اعضای کانون نویسندگان ایران با ارسال نامه‌ئی به‌‌هیأت دبیران حمایت بیدریغ خود را از روش و سیاست کلی هیأت دبیران در جریان اقدامات مربوط به‌‌برگزاری شب‌های کانون اعلام داشته‌اند. با الهام از این پشتیبانی بیدریغ اعضای کانون، هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران برگزاری باشکوه شب‌های کانون را، با شرکت دهها هزار نفر از هموطنان خود به‌‌روزی موکول می‌کند که ملت عزیز ایران از کوره مبارزه با امپریالیسم جهانخوار آمریکا سربلند و پیروز بیرون آید و آزادی چنان در میهن ما دامن بگستراند که امکان هیچگونه سوء‌استفاده‌ئی برای فرصت‌طلبان شناخته‌شده و دلالان سیاسی، که تنها هنرشان همواره معامله‌گری بر سر منافع خلق ما در پیشگاه قدرت‌های حامی خویش بوده، باقی نمانده باشد.
هموطنان عزیز، مبارزه با قدرت‌های سلطه‌جوی خارجی فقط با آگاهی و از دیدگاه منافع ملی ما امکان‌پذیر است. آنان که منبع الهام‌های خود را همیشه در قلمرو فراتر از مرزهای ایران جست و جو کرده‌اند هرگز نمی‌توانند رهروان صمیمی و صادق پیکار با جهانخواران بیگانه باشند، و شایسته آن بود که در این مرحله از مبارزه ضدامپریالیستی نمایندگان شناخته‌شدهٔ چنین تفکری عقیم و وابسته از کانون نویسندگان ایران که امتحان خود را در راه مبارزه برای آزادی و استقلال ایران داده است تصفیه شوند.
پیروز باد انقلاب ایران
مرگ بر امپریالیسم و سرسپردگان بیگانه
۱۳۵۸/۸/۲۳
هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران
باقر پرهام، اسماعیل خوئی، غلامحسین ساعدی، احمد شاملو، محسن یلفانی
هموطنان عزیز توجه دارند که هیأت دبیران کانون، در «بیانیهٔ کانون نویسندگان ایران دربارهٔ شب‌های شعر و تعلیق گروه پنج نفری»، برخلاف معمول، مسائلی را عنوان کرده است که به‌‌اوضاع سیاسی ایران در گذشته و حال مربوط می‌شود. این طرز برخورد ما با مسأله دلائل استثنائی داشت. ما پس از دو هفته سکوت در برابر مقالات تحریک‌آمیز و سراسر تهمت و افترای سیاسی که توسط گروه پنج نفری و حامیانشان در مطبوعات ارگان احزاب سیاسی معین بر ضد کانون منتشر می‌شد چاره‌ئی نداشتیم که با مفتریان در همان زمینه‌هائی که علیه ما عنوان کرده بودند روبرو شویم. آنان به‌‌منظور پاپوش دوزی برای کانون نویسندگان ایران ما را، بی‌هیچ دلیل و مدرکی، به«ضدیت با انقلاب» و دنبال کردن هدف‌هائی که با آمال و آرزوهای ملی مردم ایران در این لحظه از تاریخ مباینت و مغایرت دارند متهم کرده‌اند. و شایسته آن بود که در رابطه با مسألهٔ «وابستگی» و ضدیت با هدفهای ملی یادآوری شود که قبائی که برای ما دوخته‌اند، چنان که سوابق فعالیت‌های‌شان نشان می‌دهد، برازندهٔ قامت خود آن‌هاست.
اما بیم آن داریم که مبادا آنچه ما در بیانیهٔ مورد بحث گفته‌ایم، تحت تأثیر درگیری‌های ایده‌ئولوژیک و اختلافات موضعی احزاب و گروههای سیاسی و تعابیری که هریک از آنها از برخی اصطلاحات سیاسی، به‌‌ویژه در رابطه با مفهوم سیاسی «ابرقدرت» دارند جهاتی را تداعی کند که هرگز نیت هیأت دبیران کانون در تدوین آن بیانیه نبوده است. با تصریح این که هر یک از اعضای کانون، مانند اعضای دیگر جامعه، در مسائل و مباحث سیاسی دارای دیدگاه‌های خاص خود هستند، یادآوری می‌کنیم که کانون نویسنگان ایران، به‌‌عنوان یک گروه صنفی، اساساً وظیفه و رسالت دخالت در اختلافات نظری و سیاسی را ندارد و کار کانون حکمیّت و جهت‌گیری خاص در این مسائل نیست. هدفهای جمعی اعلام‌شدهٔ کانون همانا دفاع از اصولی است که در رابطه با آزادی بیان و اندیشه و نشر و فرهنگ خلق‌ها در موضع کانون نویسندگان ایران آمده است. اشارهٔ ناگزیر ما به‌‌مسألهٔ تبعیت گروه پنج نفری و حامیانشان از یک خط سیاسی معیّن، فقط ارائهٔ برخوردی مستقل با مسألهٔ «وابستگی» بود و لاغیر و تنها در همین رابطه باید سنجیده شود. هرگونه تعبیر دیگری از قضیه و ارتباط دادن آنچه ما گفته‌ایم به«تئوری»ها و گرایش‌های سیاسی معین در این زمینه، برداشتی شخصی خواهد بود که به‌‌واقعیت هدف‌ها و مواضع کانون نویسندگان ایران ربطی ندارد. امیدواریم با این توضیح هرگونه سوء‌تفاهمی که ممکن است به‌‌علت ابهام در بیان پاره‌ئی از مطالب مذکور پیش آید، رفع شود.
هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران
محسن یلفانی، احمد شاملو، باقر پرهام، غلامحسین ساعدی، اسماعیل خوئی
۵۸/۸/۲۵